علم و دین فرهنگستان جهانی مطالعات تطبیقی در علم و دین، عرفان ناب اسلامی، علم و دین، عرفان مقربین، علم، دین، حکمت ناب شیعی، استاد علوی، علم و دین
پیش‌بینی سازگاری زناشویی از طریق مؤلفه‌های معنویت و خودشیفتگی(بخش ۲)
زهرا شاهین
یافته‌ها
تعداد کل آزمودنی‌ها ۳۳۰ نفر بوده که مردان ۸/۴۸ درصد و زنان ۵/۴۸ درصد آن را تشکیل می‌دهند. خودشیفتگی و معنویت با استفاده از پرسشنامه سنجیده شده است. پرسشنامه خودشیفتگی شامل ۷ مؤلفه (قدرت و اختیار، خودنمایی، برتری جویی-انتفاع، بهره کشی-تقدم، محقق بودن-ملقب کردن، خودبسندگی، غرور و خودبینی) می‌باشد. پرسشنامه معنویت نیز شامل ۶ مؤلفه (آگاهی، پذیرش واقعی، ناامیدی، بزرگنمایی، بی‌ثباتی، مدیریت برداشت) می‌باشد. در ادامه میانگین و انحراف استاندارد نمرات خودشیفتگی و معنویت در کل نمونه آمده است.
| جدول ۱٫ میانگین و انحراف استاندارد نمرات خودشیفتگی | ||||||
| میانگین | انحراف استاندارد | حداقل | حداکثر | |||
| خودشیفتگی | ||||||
| قدرت و اختیار | ۱۲٫۱۸۴۵ | ۱٫۴۰۱۷۹ | ۹٫۰۰ | ۱۶٫۰۰ | ||
| خودنمایی | ۱۰٫۴۴۶۳ | .۹۶۱۰۴ | ۷٫۰۰ | ۱۳٫۰۰ | ||
| برتری جویی-انتفاع | ۷٫۶۲۵۴ | .۹۱۲۸۸ | ۵٫۰۰ | ۱۰٫۰۰ | ||
| بهره کشی-تقدم | ۷٫۰۲۸۸ | ۱٫۳۰۳۱۹ | ۵٫۰۰ | ۱۰٫۰۰ | ||
| محقق بودن-ملقب کردن | ۹٫۵۳۷۷ | ۱٫۰۳۱۱۵ | ۷٫۰۰ | ۱۲٫۰۰ | ||
| خودبسندگی | ۹٫۱۸۶۳ | ۱٫۳۰۵۶۱ | ۶٫۰۰ | ۱۲٫۰۰ | ||
| غرور و خودبینی | ۴٫۴۶۲۵ | .۶۴۶۶۰ | ۳٫۰۰ | ۶٫۰۰ | ||
| معنویت | ||||||
| آگاهی | ۷۲٫۶۰۲۶ | ۱۵٫۸۵۰۱۳ | ۱۹٫۰۰ | ۹۵٫۰۰ | ||
| پذیرش واقعی | ۲۴٫۸۷۷۰ | ۷٫۰۸۸۱۰ | ۷٫۰۰ | ۳۵٫۰۰ | ||
| ناامیدی | ۱۵٫۰۰۳۱ | ۶٫۹۰۳۳۷ | ۷٫۰۰ | ۳۵٫۰۰ | ||
| بزرگنمایی | ۱۸٫۳۷۱۰ | ۵٫۴۲۳۲۲ | ۷٫۰۰ | ۳۵٫۰۰ | ||
| بی‌ثباتی | ۲۷٫۱۲۹۷ | ۶٫۹۳۹۵۳ | ۹٫۰۰ | ۴۵٫۰۰ | ||
| مدیریت برداشت | ۱۷٫۴۶۰۳ | ۴٫۵۸۲۹۹ | ۵٫۰۰ | ۲۵٫۰۰ | ||
| معنویت (نمره کلی) | ۱۷۵٫۴۴۳۸ | ۳۰٫۶۰۲۶۵ | ۵۴٫۰۰ | ۲۴۰٫۰۰ | ||
جهت بررسی سهم پیش‌بینی کنندگی از تحلیل رگرسیون چند متغیری استفاده گردید؛ بنابراین برای این منظور مؤلفه‌های معنویت و خودشیفتگی به‌عنوان متغیرهای پیش‌بین و سازگاری زناشویی به‌عنوان متغیر ملاک وارد معادله رگرسیون شدند. نتایج این تحلیل در جداول بعد گزارش شده است.
| جدول ۲٫ ضریب همبستگی چندگانه (ضریب رگرسیون) برای پیش‌بینی سازگاری زناشویی | ||||
| مدل | R | R2 | R2 تعدیل شده | خطای معیار برآورد |
| مدل ۱: پیش‌بینی سازگاری زناشویی از روی خودشیفتگی | .۲۲۳a | .۰۵۰ | .۰۲۳ | ۱۶٫۵۲۳۹۷ |
| مدل ۲: پیش‌بینی سازگاری زناشویی از روی معنویت | .۲۳۹a | .۰۵۷ | .۰۴۸ | ۱۰٫۲۶۰۹۰ |
| جدول ۳٫ تحلیل واریانس نمرات سازگاری زناشویی بر متغیرهای پیش‌بین | ||||||
| شاخص آماری | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معناداری (P) | |
| مدل ۱ | رگرسیون | ۳۵۳۱٫۷۱۹ | ۷ | ۵۰۴٫۵۳۱ | ۱٫۸۴۸ | .۰۷۹b |
| باقیمانده | ۶۷۷۱۴٫۳۴۰ | ۲۴۸ | ۲۷۳٫۰۴۲ | |||
| مجموع | ۷۱۲۴۶٫۰۵۹ | ۲۵۵ | ||||
| مدل ۲ | رگرسیون | ۱۹۷۹٫۰۱۹ | ۳ | ۶۵۹٫۶۷۳ | ۶٫۲۶۶ | .۰۰۰b |
| باقیمانده | ۳۲۷۴۳٫۹۷۸ | ۳۱۱ | ۱۰۵٫۲۸۶ | |||
| مجموع | ۳۴۷۲۲٫۹۹۷ | ۳۱۴ | ||||
جدول ۲ مقادیر R، R2 و R2 تعدیل شده مشاهده می‌گردد. در این جدول مقدار R2 تعدیل شده بسیار مهم بوده و میزان برازنگی مدل را نشان می‌دهد. مقدار این ضریب بین ۰ تا یک می‌باشد که هرچه به یک نزدیک‌تر شود دقت بیشتر مدل را نشان می‌دهد. همان‌طور که ملاحظه می‌گردد این مقدار در تحلیل فوق برای مدل اول با ۰۲/۰ و برای مدل دوم ۰۴/۰ می‌باشد که نشان می‌دهد به ترتیب ۲ و ۴ درصد تغییرات سازگاری زناشویی به متغیرهای پیش‌بین وابسته است. علاوه بر این جدول در جدول دوم مقدار ANOVA گزارش شده که آن مقدار اعتبار آماری مدل را ارزیابی می‌کند. با توجه به اینکه سطح معناداری در این جدول کمتر از ۰۰۱/۰ می‌باشد می‌توان تأثیر متغیرهای پیش‌بین در متغیر ملاک را از لحاظ آماری پذیرفت. حال از آنجا که مقدار ضریب رگرسیون معنادار می‌باشد می‌توان به‌وسیله جدول ضرایب رگرسیون استاندارد شده و استاندارد نشده میزان اهمیت و معناداری هر یک از مؤلفه‌های متغیر پیش‌بین را در تعیین متغیر ملاک به تفکیک مشخص نمود.
| جدول ۴٫ ضرایب رگرسیون استاندارد شده و استاندارد نشده | ||||||
| ضرایب استاندارد نشده | ضرایب استاندارد شده | t | سطح معناداری | |||
| متغیر | B | خطای استاندارد | Beta | |||
| مدل ۱ | (Constant) | ۶۰٫۵۹۲ | ۶٫۶۸۸ | ۹٫۰۶۰ | .۰۰۰ | |
| آگاهی | .۰۸۴ | .۱۱۶ | .۰۷۸ | .۷۲۶ | .۴۶۹ | |
| پذیرش واقعی | .۰۲۲ | .۱۷۳ | .۰۰۹ | .۱۲۵ | .۹۰۱ | |
| ناامیدی | .۷۰۲ | .۱۸۲ | .۲۹۵ | -۳٫۸۵۳ | .۰۰۰ | |
| بزرگنمایی | .۳۷۷ | .۲۲۱ | .۱۲۲ | ۱٫۷۰۲ | .۰۹۰ | |
| بی‌ثباتی | .۱۲۶ | .۱۷۸ | .۰۵۱ | .۷۰۷ | .۴۸۱ | |
| مدیریت برداشت | .۱۴۸ | .۳۴۲ | .۰۳۸ | .۴۳۴ | .۶۶۴ | |
| مدل ۲ | (Constant) | ۸۹٫۵۵۴ | ۲۲٫۰۹۷ | ۴٫۰۵۳ | .۰۰۰ | |
| قدرت و اختیار | .۲۰۳ | .۷۸۵ | .۰۱۸ | .۲۵۹ | .۷۹۶ | |
| خودنمایی | -۲٫۹۸۵ | ۱٫۰۷۰ | .۱۷۶ | -۲٫۷۸۸ | .۰۰۶ | |
| برتری جویی-انتفاع | ۱٫۷۰۷ | ۱٫۱۴۳ | .۰۹۳ | ۱٫۴۹۴ | .۱۳۶ | |
| بهره کشی-تقدم | .۵۳۴ | .۸۹۲ | .۰۴۴ | .۵۹۹ | .۵۵۰ | |
| محقق بودن-ملقب کردن | .۵۹۸ | ۱٫۱۲۹ | .۰۳۶ | .۵۳۰ | .۵۹۷ | |
| خودبسندگی | .۸۹۲ | .۹۳۴ | .۰۷۱ | .۹۵۵ | .۳۴۰ | |
| غرور و خودبینی | .۶۴۸ | ۱٫۸۹۸ | .۰۲۴ | .۳۴۱ | .۷۳۳ | |
بر اساس نتایج جدول و با توجه به سطوح معناداری، مؤلفه ناامیدی از ابعاد معنویت و مؤلفه خودنمایی از ابعاد خودشیفتگی می‌تواند سازگاری زناشویی را پیش‌بینی کنند. با توجه به ضریب بتا می‌توان گفت تغییری به‌اندازه یک انحراف معیار در «ناامیدی» و
«خودنمایی» به ترتیب موجب ۲۹/۰- و وجب ۱۷/۰- تغییر انحراف معیار تغییر در میزان سازگاری زناشویی می‌شود. با توجه به جدول بالا و بر اساس متغیرهای پیش‌بین معنادار نمودار پیش‌بینی سازگاری زناشویی به‌صورت زیر می‌باشد.
(۲۹۵/۰× ناامیدی) – ۵۹۲/۶۰ = سازگاری زناشویی
(۱۷۶/۰× خودنمایی) – ۵۵۴/۸۹ = سازگاری زناشویی
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد مؤلفه‌ی ناامیدی در معنویت میزان سازگاری زناشویی را پیش‌بینی می‌کند. ناامیدی و یأس از رحمت الهی و احساس اینکه خداوند فرد را تنها گذاشته است در سازگاری زناشویی مؤثر می‌باشد. این نتایج با پژوهش‌های دیگران همسو است، به‌طور مثال در مطالعه‌ی میر صالح و اسماعیلی (۱۳۹۱) نشان داده شد که وقتی زوجین ازدواج خود را مقدس و الهی و سرشار از رحمت الهی می‌دانند، سازگاری زناشویی آن‌ها بیشتر می‌شود. همچنین در پژوهشی که توسط نجار پوریان، فاتحی زاده و عابدی (۱۳۹۰) در مورد بیماران پارانوییدی انجام گشت به خوبی مشخص شد که سازگاری زناشویی در بین زوجینی که با استفاده از شناخت درمانی، معنویت آن‌ها افزایش یافته، بیشتر می‌گردد. این یافته‌ها همچنین با پژوهش‌های افراد دیگر همچون حبیب الهی، سعیدی ، توکلی زاده و همکاران (۱۳۹۲)، پرزور و همکاران (۱۳۹۳)، احمدی و همکاران (۲۰۰۶)، منجزی و همکاران (۱۳۹۰) هم سو است که در تمامی این پژوهش‌های ذکر شده رابطه بین معنویت و یا مذهبی بودن با سازگاری زناشویی و ثبات زندگی زناشویی تائید گشته است.
همچنین بر اساس یافته‌های این مطالعه مؤلفه‌ی خودنمایی در خودشیفتگی می‌تواند سازگاری زناشویی را پیش‌بینی کند. در مؤلفه‌ی خودنمایی، فرد بسیار دوست دارد مرکز توجه باشد و مجموعه رفتارهایی که انجام می‌دهد در واقع به دنبال این هدف است. طبق نتیجه‌ی آماری به دست آمده در این تحقیق این ویژگی باعث کم شدن میزان سازگاری زناشویی می‌گردد. این نتایج با دیگر پژوهش‌ها هم سو است. پژوهشی که توسط ایرنبرگ و هانتر و ایلترمن در سال (۱۹۹۶) انجام گشت که در آن ۱۶ زوج مطلقه با توقعات و سازگاری بیشتر با ۱۶ زوج مطلقه با توقعات و سازگاری کمتر مورد مقایسه قرار گرفتند، نتایج همان‌طور که انتظار می‌رفت نشان داد که زوجینی که سازگاری کمتری داشتند دارای خودشیفتگی و آسیب‌پذیری بیشتر بودند و نسبت به نیازهای دیگران کمتر نگران بودند، کودک محوری آن‌ها کمتر. خودمحوری آن‌ها بیشتر بود.
در پژوهشی که توسط بشارت و همکاران (۱۳۹۰) انجام شد نیز مشخص شد که همبستگی خودشیفتگی با کیفیت روابط زناشویی منفی می‌باشد و روابط زناشویی با همدلی همبستگی مثبتی دارد. پژوهشی که لاونر، لامکین، میلر، کامبنل و کیت[۱] در سال (۲۰۱۶) انجام دادند یک پژوهش طولی بوده که طی ۴ سال اول زندگی بر روی ۱۴۶ نفر زوج انجام گرفته است نتایج پژوهش نشان داد که کل خودشیفتگی باعث کاهش کیفیت و رضایت زناشویی در طول زمان و افزایش سریع‌تر مشکلات زناشویی می‌گردد البته قابل ذکر است که خودشیفتگی شوهران اثرات کمتری بر روی کیفیت زناشویی گذاشته است.
به نظر می‌رسد، زمانی که فرد دوست دارد مرکز توجه اطرافیان باشد به رقابت و چشم و هم‌چشمی می‌افتد که با این اتفاق ممکن است به همسر خویش فشارهای مضاعفی وارد سازد و در نتیجه سازگاری زناشویی کمتر گردد. در واقع به نظر می‌رسد که برای فردی که دارای ویژگی خودنمایی هست نظر دیگران بسیار مهم‌تر از خود فرد و رابطه‌هایش می‌باشد که این باعث کم‌رنگ‌تر شدن سازگاری زناشویی می‌گردد. طبق نظر بعضی از جامع شناسان و روانشناسان خودشیفتگی در حال افزایش است چنانکه لاش می‌گوید: امروزه مردمان دیگر در عطش رستگاری شخصی یا احیا عصر طلایی سپری شده نیستند بلکه مشتاق احساس کردن و توهم لحظه‌ای خوشبختی و سلامت شخصی و روانی‌اند (لاش،۱۹۷۹؛ به نقل از رشیدیان ۱۳۸۵)
گرچه مفهوم خودشیفتگی در روانشناسی بسیار مورد بررسی قرار گرفته است اما تأثیر آن در روابط زوجین کمتر بیان گشته است؛ با اینکه به نظر می‌رسد بعضی از درجات و حالات خودشیفتگی و خودمحوری مانع از یکی شدن افراد به‌خصوص زوجین می‌گردد؛ و به این شکل سازگاری زناشویی را تحت تأثیر قرار می‌دهد ازآنجایی‌که از مفاهیم اصلی معنوی که در ادیان و یا نگرش‌های معنوی وجود دارد زیر پا گذاشتن منیت و خودمحوری است؛ به نظر می‌رسد که معنویت با خودشیفتگی رابطه‌ی معکوسی داشته باشد. لهذا شاید بتوان از معنویت به‌عنوان مانعی در برابر خودشیفتگی افراد استفاده کرد. بهتر است نقش درمانی معنویت به‌عنوان مفهوم جدی در پژوهش‌ها مورد بررسی قرار گیرد و نیز همچنین جامع شناسان به بررسی بیشتر فرهنگ خودشیفتگی و خودگرایی در جوامع بپردازند.
منابع
Clark, B., Peeters, G., Gomersall, S., Pavey, S., Brown, W. (2014). Nine year changes in sitting time in young and mid-aged Australian women: Findings from the Australian Longitudinal Study for Women’s Health. Preventive Medicine, ۶۴, ۱-۷
Garfinkela, I., Zilanawalab, A. (2015). Fragile families in the American welfare state. Children and Youth Services Review, 210-221.
Greef, A. P. (2000). Characteristics of families that function well. Journal of Family Psychology, 21, 948-963.
Kominiarek, M. A. (2014). A Survey of Health Behaviors in Minority Women in Pregnancy: The Influence of Body Mass Index. Women’s Health Issues, ۲۴, ۳, ۲۹۱-۲۹۵
Lynn, C., Acri, M., Goldstein, L., Bannon, W., Beharie, N., McKay, M, Leah, F. (2014). Family dysfunction among depressed HIV/AIDS patients on HAART, in a secondary health institution, in north central Nigeria. hildren and Youth Services Review, ۴۴, ۲۴۳-۲۴۸
Newton, J., Ewing, M.,. Collier, P. (2014). Resolving contradictions in institutional demands through loose coupling. Industrial Marketing Management, ۴۳, ۵, ۷۴۷-۷۵۳
Pannu R. (2010). A study of academic achievement in relationto cognitive styles personality traits and adjustment of adolescents. Thesis Submitted to Guru Nanak Dev University
Shittu, R.,. Issa, B., Olanrewaju, G. T., Mahmoud, O., Odeigah, L., Sule, L. Gibson, G. (2014). Impact of family support on psychiatric disorders and seizure control in patients with juvenile myoclonic epilepsy. HIV & AIDS Review, Volume 13, Issue 2, ۲۰۱۴, ۵۰-۵۵
[۱] Lavner, Lamkin, Miller, Campbell,Karney
