علم و دین فرهنگستان جهانی مطالعات تطبیقی در علم و دین، عرفان ناب اسلامی، علم و دین، عرفان مقربین، علم، دین، حکمت ناب شیعی، استاد علوی، علم و دین
چکیده:
به واقع فارابی فیلسوفی ناآشنا در میان اندیشمندان متأخر است. آرای فلسفی، اجتماعی و سیاسی او چه در زمان خود و چه پس از آن نوعی شاهکار به شمار می آید. در میان مسلمانان، می توان او را هم مؤسس فلسفه اسلامی دانست و هم پدر علم منطق. فارابی هم فیلسوف فرهنگ است و هم استاد فلسفیدن در اندیشه های زیربنایی دینی. این پژوهش به آرای مهم فارابی می پردازد و در مقدمه اشاره ای به اندیشه های پراهمیت فارابی می کند، سپس در سه فصل جداگانه به مطالبی چون طبقه بندی علوم، تأسیس فلسفه اسلامی و علم مدنی از دیدگاه وی می پردازیم. فارابی را «معلم ثانی» خوانده اند؛ زیرا علوم را مطابق عینْ نظام مند نمود و بدین ترتیب، طبقه بندی ویژه ای ارائه کرد. او مؤسس فلسفه اسلامی است؛ زیرا مسائل فلسفی را براساس آموزه های دینی سامان داد و به مسائلی پرداخت که هر فیلسوف مسلمان می بایست درباره آن گفت وگو کند. در نظریه «مدینه فاضله» برخی او را پیرو افلاطون دانسته اند، درحالی که اندیشه فارابی گرچه پیرو متفکران یونانی است، اما تقلید محض از آنان نیست.
مقدمه
فارابی در سنت فلسفه اسلامی چه جایگاهی دارد؟ به رغم اینکه یعقوب بن اسحاق کندی پیش از او می زیست چرا او را مؤسس فلسفه اسلامی می دانند؟ آیا باید او را فقط مقلدی از یونانیان و به خصوص افلاطون دانست؟ از چه روی او را معلم ثانی می خوانند؟ یکی از مصیبت بارترین اتفاقاتی که بر اثر هجمه فرهنگ و تفکر غربی در سده اخیر رخ نموده است، کم توجهی یا گاه بی توجهی غم انگیز مسلمانان به اندیشه فرهنگ، علم، فلسفه و عرفان و در یک جمله تمدن پربار و درخشان اسلامی است. پرواضح است اگر این تمدن آن گونه که رسول اعظم (ص) اراده فرموده بود در دامان اهل بیت رشد می کرد، جامعه مطلوب الهی و حکومت توحیدی حقه ای به بار می نشست و مستضعفان ائمه زمین می شدند. اما اکنون که چنین نیست نمی‌توان همه سنت و فرهنگ گذشته را فراموش کرد؛ زیرا همان سنت ها و اندیشه ها ریشه ای عمیق در کلام اهل بیت دارد. مگر نه اینکه بزرگان، نحله های کلامی و ائمه مکاتب فقهی نیز شاگردان امامان معصوم بوده اند؟ از نگاهی دیگر به گذشته بنگریم گذشته ما ریشه امروز است. به راحتی می توان ادعا کرد که همین جامعه امروزی با تمام تحولها و دگرگونی ها هنوز در قبال الگوهای سنتی خود ریشه های اصیلش را حفظ کرده است؛ گذشته نیز چون پشتوانه محکمی ساختارهای رفتاری اصلی را حفظ کرده است؛ بنابراین و بر اساس اشارت قبل باید به گذشته بازگردیم، نه آن گونه که سنت گراها اراده کرده اند بلکه برای آنکه گذشته خود را بیشتر و عمیق تر بشناسیم؛
برای آنکه هم گذشته را و هم حال را صحیح جمع کرده، آینده ای روشن بسازیم البته خوشایند عده ای است که این جملات را شعار بدانند و اتهام آرمان گرایی و خیال پردازی بزنند ولی جازمم که وقتی غرب با دست خالی و اندیشه اشک می کنم، پس هستم به وضع دل فریب کنونی رسیده است. ما با دستی پر از سنت دینی»، و ذهنی آکنده از فلسفه و عرفان اسلامی به جامعه ای خواهیم رسید که مطلوبش ظهور حکومت توحیدی به ید صاحب الأمر (عج) باشد.
پرداختن به فارابی، ابن سینا، شیخ شهاب الدین سهروردی ملاصدرا و دیگر بزرگانی چون شیخ مفید، سید مرتضی شیخ طوسی شیخ اعظم بخشی از مجموعه ای است که باید انجام شود. باید اندیشه های این بزرگان را بلعید باید سطر به سطر کتابهایشان را با دقت بارها خواند و مباحثه کرد تا از سنت خود بهره ها ببریم.
نویسنده: محمد جواد موسوی فرد
برای دانلود مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید:
