چگونگی درخواست دعا در شب قدر

۲۲ / ۱/ ۱۴۰۲

اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّه‏‌الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏

الحمدلله رب العالمین و صلی اللّه علی محمد واله الطاهرین سیما بقیه‌الله فی السموات و الارضین

دوش وقتِ سَحَر از غُصه نجاتم دادند
واندر آن ظلمتِ شب آبِ حیاتم دادند
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی
آن شبِ قدر که این تازه براتم دادند

اهم موضوعاتی که در این مطلب به آن پرداخته شده است، عبارتند از:

• راه رسیدن به مراتب یقین
• چگونگی درخواست دعا در شب قدر
• عامل اصلی در محقق نشدن دعا
• شرط اصلی استجابت دعا
• ادعیه سفارش شده در شب قدر

راه رسیدن به مراتب یقین

شب قدر است و ما ان‌شاءالله برای احیاء و بیتوته و ذکر برنامه داریم. یک سوال شده است که ظاهراً این عزیزی که این سوال برایشان پیش آمده یا جلسه اولشان است یا تازه آمده‌اند. ایشان درمورد ریاضت و سیر و سلوک و باز شدن چشم برزخی و رسیدن به مقامات، سوال پرسیدند. طبیعتا این‌ها مطالبی نیست که بتوان در یک جلسه گفت، این جلسات و این مؤسسه و این کانون برای همین سیروسلوک و برای  سیر در مقامات و منازل یقین و رسیدن به یقین است و اگر شخصی بصورت مرتب در کلاس‌ها شرکت کند و دستورات و برنامه‌هایی که داده می‌شود را مرتب انجام دهد، امید است که ان‌شاءالله اگر خداوند توفیق دهد، در منازل و مراحل یقین پیشرفت کرده، در درجه اول به یقین برسد، بعد به مرحله علم‌الیقین و سپس به مرحله‌ی عین‌الیقین برسد. مرحله‌ی عین‌الیقین یعنی باز شدن چشم و کارما سوزی؛ کارما یک لفظی در فرهنگ هندوئیسم است به معنای کفاره گناهان و مکافات عمل. یعنی فرد در این مرحله بتواند از مکافات عمل نجات پیدا کند. شما وقتی‌که زیر نظر یک ولی از اولیاءالله در مسیر سیروسلوک قرار بگیرید، اگر زیر چتر حمایت یک روح متعالی و یک روح انسانی که به صراط مستقیم وصل شده باشد، قرار بگیرید و زیر نظر او خدمت کنید، مکافات عمل (آن چیزی که در عرفان هند به آن کارما می‌گویند و در عرفان ما و در اصطلاح دینی ما به آن مکافات عمل یعنی بازخورد گناهان و رفتارهایی که کرده‌اید، می‌گویند) کفاره گناهان شما می‌شود و توسط آن ولی خدا دفع می‌شود و گناهان شما به شما آسیب نمی‌رساند و پاک می‌شود و توفیق توبه و  استغفار و پاکی از گناه را پیدا می‌کنید. این مرحله اول است و مراحل بعدی آن‌ هم انسان رشد می‌کند و دارای مکارم اخلاق الهی می‌شود و به مرحله علم‌الیقین می‌رسد. علم‌الیقین هم یعنی مرحله کشف و شهود و مرحله باز شدن چشم.

پاسخ به سوال این فرد به طور خلاصه آن است که باید در جلسات مباحثه شرکت کنید و دفترچه رشد بگیرید و سیر و سلوک داشته باشید تا ان‌شاءالله به آن مقامات نائل شوید.

چگونگی درخواست دعا در شب قدر

و اما در امشب که شب دعا و راز و نیاز است و یکی از شب‌هایی است که احتمال تدوین و امضای سرنوشت ما در این شب‌ها وجود دارد و شب بسیار مهمی هم است و البته یک شب دیگر هم شب بیست و سوم است که آن‌هم بسیار مهم است و حتی ممکن است از این شب‌ مهم‌تر باشد، ان‌شاءالله با دعا و رازونیاز بتوانیم در سرنوشت آینده‌مان تأثیر بگذاریم. بنده در نیمه شعبان در آن صحبتی که خدمت شما داشتم، عرض کردم که ما متأسفانه اسیر سرگذشت خودمان هستیم، همیشه وقتی می‌خواهیم صحبت کنیم از گذشته‌های خودمان می‌گوییم که من که بودم! چه کردم! چه اتفاقی افتاد ولی از سرنوشت خودمان بی‌خبر هستیم و بیشتر افتخار به سرگذشت و گذشته خود داریم درصورتیکه این سرنوشت است که مهم است و باید در این شب‌ها خصوصاً در جمع مؤمنین برای سرنوشت خود دعا کنیم. خیلی مهم است که انسان در جمع مؤمنین حضور پیدا کند، بعضی‌ها فکر می‌کنند که اگر در خانه بمانند و جلوی تلویزیون باشند و دعا بخوانند خیلی بهتر می‌توانند لذت ببرند ولی این اشتباه است و باید دعا در جمع و در میان مردم باشد تا در این حالت دعای شما با دعای مردمی که اگر انسان‌های پاکی باشند بالا برود و اینگونه خیلی اثر بیشتری دارد. باید حتماً سعی کنید که به جمع بپیوندید، در جامعه باشید و از آن مهم‌تر این است که دیگران برای ما دعا کنند و ما نیز برای دیگران دعا کنیم. تقدم داشتن دیگران خصوصاً بزرگان که مصداق کامل آن همین صلوات است، یعنی وقتی‌که شما صلوات که یک دعای بزرگ است می‌فرستید و می‌گویید “اللهم صل علی محمد و آل محمد” در واقع شما برای بزرگ‌ترین نور الهی که نبی‌مکرم است دعا می‌کنید و این زمینه‌ای‌ شود که دعای شما مستجاب شود. منتها نباید فقط صلوات باشد بلکه باید بگویید “السلام‌‌علیک‌‌ایها‌النبی‌‌و‌رحمه‌الله‌‌و‌‌برکاته، السلام‌‌علینا وعلی‌‌عبادالله‌الصالحین” یعنی سلام و درود بر بندگان صالح خداوند که ائمه معصومین و بعد از ایشان اولیای دیگر هستند، فرستاده و باید این‌ها را قبل ‌از هر دعا مقدم بدانید. سلام به پیامبر و توسل به ائمه معصومین را دستور کار خود قرار دهید، سپس برای بزرگان، اولیاء، شهداء، علمای‌ربانی، آن کسانی که دین خدا را به دست ما رساندند، بزرگان که در طول زندگی‌ خود تلاش کردند، علامه‌ها، شیوخ‌ بزرگ، اساتید‌‌ بزرگ، علمای‌ ربانی که دین خدا را به دست ما رساندند، دعا کنید و همین‌طور بیایید تا به ذوی‌الحقوق برسید یعنی کسانی که به گردن ما حق دارند مانند پدر و مادر، اساتید روحانیت، علماء و از همه مهم‌تر شهداء، وقتی‌که برای آن‌ها دعا کنید و آن‌ها را در نظر بیاورید و بر تعالی و متعالی شدن مقامشان دعا کنید و بعد از آن برای خودتان دعا کنید، آن موقع دعای شما با دعای آن‌ها همراه می‌شود. وقتی شما به آن‌ها سلام بدهید، آن‌ها هم به شما سلام می‌دهند، وقتی برای آن‌ها دعا کنید آن‌ها هم به شما توجه می‌کنند. این کار خیلی اثر دارد و زمینه استجابت دعا فراهم می‌شود، پس به این موضوع توجه داشته باشید که حتماً در جمع باشید و حتماً به مقدمات دعا توجه داشته باشید که دعا برای دیگران به اجابت و مستجاب شدن دعای خودتان خیلی کمک می‌کند.

عامل اصلی در محقق نشدن دعا

ما در اجابت دعا نباید به‌دنبال این باشیم که به‌عنوان مثال حاجت‌هایی که داریم حتماً برآورده شود، چون اجابت دعا و برآورده شدن حاجات خیلی شرایط متعددی دارد؛ ازجمله شرایطی که قبلاً هم گفته‌ام این‌ است که انسان نباید گناه کند، گناه، رفتارهای بد و حق الناس مانع از اجابت دعا می‌شود،، “اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ” یک سری گناهان است که نمی‌گذارد دعا بالا برود. اما این دلیل نمی‌شود که ما دعا نکنیم چون خداوند در قرآن فرموده: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» [۱] و در جای دیگر فرموده: «ففَإِنّی قَریبٌ أُجیبُ دَعوَهَ الدَعاع»[۲]من جواب می‌دهم. امیرالمؤمنین‌ علی(ع) هم در دعای خودشان می‌فرماید: “اِلهی اَمَرتنا بِالدُعاء وَ ضَمّنت الاجابه” که خدایا تو به مردم امر کرده‌ای دعا کنند و اجابت را ضمانت کرده‌ای قول داده‌ای که اجابت کنی. اما مسئله این است که خداوند قول داده است که اجابت کند اما قول نداده است که اطاعت کند، این خیلی فرق می‌کند. درست است گفته‌اند: “اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ” گناه دعا را حبس می‌کند اما بی‌اثر نمی‌کند، دعا بسیار اثر دارد. هر کسی در هر زمانی گناه‌کارترین افراد هم باشد، دعا برایش اثر دارد. اینطور نیست که دعا اثر نداشته باشد منتها آن توقعی که ما از دعا داریم، اشتباه است زیرا گاهی گناهان و حق‌الناس مانع می‌شود که آن خواسته و حاجت ما محقق شود، البته این چنین نیست که دعا اجابت نشود، هر خواسته‌ای اثر دارد. اجابت دعا هم به این صورت است که خداوند به شما توجه می‌کند، توجه خداوند به شما اجابت است و این اجابت گاهی مواقع ممکن است با تأخیر در برآورده شدن حاجات شما باشد یا اینکه حاجات شما بنا به دلایلی صلاح نباشد و برآورده نشود. امام سجاد (ع) در دعا خداوند را به ما معرفی فرموده است “وَ یَا مَنْ لَا تُبَدِّلُ حِکْمَتَهُ الْوَسَائِل” این وسیله‌ها که یکی از آنها دعا و دیگری اعمال خوب است، اینها حکمت خدا را عوض نمی‌کند، خداوند با حکمت خودش کار می‌کند و البته یکی از حکمت‌های خداوند این است که اگر کسی بگوید خدایا، خدا به او توجه می‌کند و این توجه الهی زمینه‌سازی برای نجات و رستگاری است.

شرط اصلی استجابت دعا

باید توجه داشت بدترین و گناه‌کارترین انسان‌ها هم وقتی که خدایا می‌گویند، ممکن است بگویند خدایا من می‌خواهم امشب بروم دزدی کنم کم‌کم کن تا موفق بشوم، یک دزدیِ خوبی داشته باشم! یا مثلا یک شیر دنبال یک خرگوش یا آهو که می‌کند، می‌گوید خدایا من این خرگوش یا این آهو را بگیرم، آهو هم فرار می‌کند می‌گوید خدایا من را از دست این نجات بده. گاهی مواقع خدا هر جفت آن‌ها را ناامید می‌کند و گاهی مواقع یکی از آن‌ها ناامید می‌شود. همه خدا را می‌خواهند، دوتا تیم که مسابقه فوتبال می‌دهند هر جفت آن‌ها می‌گویند خدایا ما پیروز بشویم ولی بالاخره نمی‌شود که هر جفت آن‌ها پیروز بشوند، یکی از آن‌ها باید پیروز بشود و یکی از آن‌ها شکست می‌خورد. نمی‌شود بگوییم آن کسی که شکست خورد خدا به او توجه نکرد، نه، خدا به او توجه می‌کند منتهی این توجه به یک نوع دیگر در آن حاجت اصلی خودش را نشان می‌دهد، مثلاً دفع بلا می‌شود. در روایت داریم که می‌فرماید: کسانی‌که قبل از بلا دعا می‌کنند، در هنگام دعا، دعای آن‌ها مستجاب می‌شود، یعنی من قبل از این‌که سرطان بگیرم و گوشه‌ بیمارستان قرار بگیرم، قبل از این‌که تصادف کنم گوشه‌ بیمارستان قرار بگیرم، قبل از این‌که زلزله بیاید زیر آوار بمانم، قبل از این‌که مصیبت به سر من بیاید اگر خدا را صدا کنم و او را به یاد داشته باشم، موقعی که این اتفاقات می‌افتد امکان اجابت دعا خیلی بیشتر است، حتی در روایت داریم که فرشته‌ها می‌گویند که این صدا آشنا است و قبلاً این صدا را شنیده‌ایم و تعجب می‌کنند، اما آن کسی که فقط موقع بلا دعا می‌کند فرشته‌ها می‌گویند این صدا برای ما آشنا نیست و جواب نمی‌دهند! فرشته‌هایی که وکیل این کارها هستند یا به عبارتی موَکَّل هستند باید این کارها را انجام بدهند. بنابراین دعا اثر دارد این‌طوری نیست که دعا اثر نداشته باشد. خداوند فرمود: «اُدعُونی اَستَجِب لَکُم» «فَانِّی قَریبُ اُجیبُ دَعوَه الدَّاعه اِذا دَعان»[۳] وقتی‌ که کسی دعا می‌کند من به ‌او جواب می‌دهم، این جواب خدا یعنی خدا توجه می‌کند، منتهی گاهی به دلایل یا موانعی، حکمت الهی ایجاب نمی‌کند که آن‌چه که شما می‌خواهید به شما بدهد، بنابراین اصل برای دعا این است که ما توجه خدا را به خود جلب می‌کنیم و این توجه هر چه از صمیم دل و از اعماق وجود باشد، دعا به استجابت نزدیک‌تر است. عمق وجود که می‌‌گویم یعنی مرکز قلب ما آن‌جا که فواد ما و ذات نور الهی ما است آن‌جا خداوند است، یعنی آن‌جا دوتا موجود است، یکی خدا و دیگری نور خدا است که همان حقیقت وجود ما است. اگر از آن‌جا دعا بشود و هر چه صمیمانه‌تر باشد، دعا به استجابت نزدیک‌تر است. برای همین، هنگام دعا انسان باید توجه داشته باشد که به خدا توجه کند و به چیز دیگری توجه نکند. یکی از دلایلی که دعا مستجاب نمی‌شود این است که ما یا به خدا توجه نمی‌کنیم یا خدا را نشناخته‌ایم. هر چه معرفت‌ ما بیشتر باشد و بیشتر به خدا توجه کنیم دعا بیشتر در محل اجابت است. طبیعتاً برای محل عبادت، مسجد بهتر از خانه و مصلی بهتر از مسجد است. هم مکان دعا، هم زمان دعا و هم این‌که با چه‌ کسی و در کنار چه کسانی هستید، این‌ها همه در اجابت دعا موثر هست، به این موارد توجه داشته باشید و امشب ان‌شاءالله دعا کنید.

ادعیه سفارش شده در شب قدر

خیلی از من می‌پرسند که امشب چه دعایی کنیم؟ طبیعتا هیچ‌کس بهتر از حاج شیخ‌عباس قمی نمی‌داند، او که روایات را ‌دیده و در مفاتیح گردآورده است، آن دعا‌هایی که در مفاتیح است از خیلی از این چیزهایی که منبری‌ها و آخوندها و روضه‌خوان‌ها و مداح‌ها می‌گویند بهتر است. بعضی وقت‌ها طرف تجربه شخصی‌اش است که مثلا یک آقایی یک دعایی را خوانده و نتیجه گرفته و می‌گوید آقا اگر حتماً این کار را انجام دهید نتیجه می‌گیرید، نه، بهترین دعا همانی است که در مفاتیح است، همان‌ها را دعا کنید. بحث علمی هم حتماً داشته باشید که خیلی اثر دارد و خیلی خوب است. شیخ صدوق بزرگوار فرمودند: بهترین کار در این شب کار علمی و فعالیت علمی است، زیرا در گسترش و رشد روح ما اثر دارد که اتفاق بسیار خوبی است و این موضوع وقتی که وارد سرنوشت شما می‌شود و شما دنبال علم، حقیقت و فهم هستید خداوند هم‌ چنین بنده‌ای را دوست دارد و توجه بیشتری به او می‌کند. بنده با این‌که می‌گویم اصل همان مفاتیح است و همان دستورات مفاتیح را انجام بدهید ولی برای کسانی که خصوصاً در چله هستند و چله عهد برای این‌ بود که در ماه مبارک در معیّت امام‌ زمان ان‌شاءالله و در معیّت اولیاءالله به مهمانی خداوند برویم، یک توصیه می‌کنم اگر خواستید این را هم انجام دهید. باز هم می‌گویم بعد از دستورات مفاتیح اگر وقت کردید این کار را بکنید و آن این‌ است که امشب امام زمان(ع) را حاضر کنید، احضار کنید و کاری کنید که او هم کنار شما بیاید، با او در کنار او دعا کنید. چگونه اینکار را انجام دهیم؟ همین دو رکعت نماز امام زمان که وقتی جمکران می‌روید می‌خوانید در نزدیکی به امام زمان خیلی موثر است، این نماز را بخوانید و ثواب‌ آن‌ را به امام زمان تقدیم کنید. در این نماز در سوره حمد، “اِیَّاک نَعبُدُ وَ اِیَّاکَ نَستَعین” صدبار تکرار و در هر رکعت بعد از سوره حمد یک سوره توحید خوانده می‌شود، اگر خواستید می‌توانید قنوت هم داشته باشید و اگر قنوت گرفتید دعای سلامتی امام‌ زمان را بخوانید، در هر رکعتی و در هر رکوع و سجده هم به ترتیب هفت مرتبه اذکار “سُبحانَ رَبِّی العَظیمِ وَ بِحَمدِه” و “سُبحانَ رَبِّی الاَعلی وَ بِحَمدِه”بگویید، بعد از نماز هم “لااله‌الا‌الله” گفته و تسبیحات حضرت‌ فاطمه ‌زهرا (س) را بگویید و بعد هم به سجده رفته و صد مرتبه صلوات بفرستید، در انتها هم دعای فرج “الهی عظم البلاء….” را بخوانید. یک دعای دیگری هم هست که “اللهم انی اَطَعتُکَ فِی أَحَبِّ الْأَشْیَاءِ إِلَیْکَ وَ هُوَ التَّوْحِیدُ” خدایا من تو را اطاعت کردم در بهترین و محبوب‌ترین چیزی که همان ایمان است، این دعا را هم می‌توانید بخوانید ولی اگر نخواندید این نماز را بخوانید. ان‌شاءالله که خداوند توفیق بدهد ما امشب در معیّت امام ‌زمان و در کنار ایشان و در کنار اولیاء ایشان بتوانیم به درگاه خداوند و به مهمانی خداوند برویم و ان‌شاءالله از میزبان خودمان که خداوند متعال است یک تحفه و یک جایزه خوب بگیریم. البته باز هم عرض کنم که مهم‌ترین مسئله در دعا همین دنبال توجه خداوند بودن است، خداوند که توجه کند به انسان توفیق توبه، توفیق معرفت و توفیق ولایت می‌دهد.

یا رب زتو آن‌چه من گدا می‌خواهم          افزون‌تر از هزار پادشاه می‌خواهم

هرکس زدرب تو حاجتی می خواهد        من آمده‌ام زتو، تو را می‌خواهم[۴]

خودش را بخواهید، خدا را بخواهید، زیرا خدا که توجه کند اگر صلاح دانست مریضیِ ‌ما خوب بشود، پول‌دار بشویم، شغل خوب، کار خوب، خانه‌ خوب، سرمایه خوب داشته باشیم، به ما عنایت خواهد کرد. بیشتر توجه‌ ما باید این باشد که از خدا بخواهیم که خدا به ما توجه کند و اجابت دعا یعنی همین، در بعضی مواقع ثواب خواندن دعا از خواندن قرآن بالاتر است، زیرا خود قرآن می‌فرماید برای این‌ آمده که به ما یاد دهد خدا را بخوانیم همانطور که می‌فرماید: «اُدعُو رَبَّکُم تَضَرُّعاً وَ خفیَهً»[۵] و یا در سوره اعراف می‌فرماید: «وَاذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعًا وَخِیفَهً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَکُنْ مِنَ الْغَافِلِینَ»[۶] یک جای دیگر می‌گوید: “تضرعا و خیفهً” یعنی با دعا و با تضرع و حالت خشوع، خدا را بخوانیم. به این توجه داشته باشید که ارتباط ما با خدا، توجه ما به خدا و توجه خداوند به ما اصل قضیه است، ان‌شاءالله خداوند به همه ما توفیق بدهد.

صلوات‌الله و سلامه علیک یا امیرالمؤمنین؛ وقتی که ابن‌ملجم را خدمت امام‌علی(ع)، این مرد بزرگ، معجزه‌ عالم آفرینش آوردند ایشان نگاه کرد و فرمود: من برای تو بد مولایی بودم؟ من به تو چقدر خدمت کردم! چقدر به تو خوبی کردم! من بد کسی برای تو بودم؟ آیا خیرخواه تو نبودم! او را نصیحت فرمود، بعد به امام حسن(ع) فرمود: این شخص می‌ترسد، به او احترام کنید، مبادا او را اذیت کنید، او اسیر است به او برسید. این معجزه‌ عالم خلقت امیرالمومنین، یکی از کارهای عجیبی که کرده همین است که در رابطه با قاتلِ خود این رفتار بزرگوارانه و کریمانه را داشته است.

“صلوات‌الله‌وسلامه‌علیکم‌یا‌اهل‌بیت‌النبوه‌یا‌امیرالمؤمنین‌یا‌حجه‌الله‌علی‌خلقه‌یاسیدناومولانااناتوجهناواستشفعناوتوسلنابک‌الی‌الله‌وقدمناک‌بین یدی‌حاجاتنا‌یا‌وجیهاً‌عندالله‌اشفع‌لناعندالله”. صلی‌الله علی محمد وآل محمد.

---

[۱] . سوره غافر آیه ۶۰

[۲] . سوره بقره آیه ۱۸۶

[۳] . آیه۱۸۶ سوره بقره

[۴] . سیدحسن غزنوی          

[۵] . سوره اعراف، آیه ۵۵

[۶] . آیه ۲۰۵