علم و دین فرهنگستان جهانی مطالعات تطبیقی در علم و دین، عرفان ناب اسلامی، علم و دین، عرفان مقربین، علم، دین، حکمت ناب شیعی، استاد علوی، علم و دین
علم در نهج البلاغه (بخش دوم)
ج) لزوم کسب علم
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۳ ؛ ص۵۵۱
از سخنان آن حضرت علیه السَّلام است
چون نزدیک بصره رسید گروهى از اهل آن دیار عربى را نزد آن بزرگوار فرستاده بودند تا حقیقت حال او را با همراهان عائشه بر ایشان معلوم گرداند (که آیا آنان در این جنگ حقّى دارند یا نه؟) تا شبهه از آنها برطرف شود، پس امیر المؤمنین علیه السّلام رفتار خود را با ایشان بیان کرد بطوریکه آن مرد دانست آن حضرت بر حقّ است (و ایشان بر باطل) پس (بعد از اتمام حجّت) باو فرمود: بیعت کن، گفت: من رسول و فرستاده گروهى هستم و از پیش خود کارى نمىکنم تا به نزد ایشان باز گردم (و مشورت نمایم) پس امام علیه السّلام فرمود:
(۱) آیا مىبینى (بمن بگو) اگر کسانیکه از طرف آنها نزد من آمدهاى ترا پیشرو بفرستند تا زمینى که در آنجا باران آمده (و داراى آب و گیاه است) براى ایشان بیابى و به سویشان باز گشته آنان را از گیاه و آب (جائیکه یافتهاى) خبر دهى و آنها از تو پیروى نکرده در زمینهاى بىآب و گیاه فرود آیند، تو چه خواهى کرد؟ آن مرد گفت من آنان را رها میکنم و مخالفت کرده به جائى که داراى گیاه و آب است مىروم، پس امام علیه السّلام فرمود: (۲) اکنون (براى بیعت با من) دستت را دراز کن (زیرا براى یافتن گیاه و آب «که بقاء جسم و بدن انسان بسته بآنها است» اگر با تو مخالفت نمودند از آنان پیروى نخواهى کرد، پس چگونه با یافتن نور علم و معرفت «که غذاى روح است» در صورت مخالفت ایشان با تو مخالفت خواهى کرد؟).
توضیح: در این جا حضرت به زیبایی با مقایسه بین نیازهای روح و جسم، اهمیت و لزوم تغذیه هر دو و در نتیجه رجوع به ائمه هدی (علیهم السلام) را برای کسب علم و تغذیه روح بیان می دارند.
از خطبه هاى آن حضرت علیه السّلام است، روایت شده از نوف (ابن فضاله) بکالى که (از خواصّ اصحاب امام علیه السّلام است. در یمن شهرى بنام صنعاء است که در سمت غربىّ آن موضعى بنام حمیر است و بکال نام قبیله اى بوده که در آنجا سکونت داشته اند)
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۳ ؛ ص۵۹۷
قسمتى [سوم] از این خطبه است (در باره امام منتظر عجّل اللّه تعالى فرجه):
(امام زمان علیه السّلام) ۲۱ سپر حکمت (علم بحقائق اشیاء و زهد و عبادت) را پوشیده و آنرا با شرایطش که عبارت است از توجّه و شناختن و فارغ ساختن خود را (از علاقه بدنیا) براى آن فرا گرفته، پس حکمت نزد آن حضرت گم شدهاى است که آنرا طلبیده، و آرزویى است که آنرا درخواست نموده (اندیشه او همواره متوجّه به آنست و بغیر آن نظر ندارد، چنانکه در اواخر این کتاب امام علیه السّلام فرموده: الحکمه ضالّه المؤمن یعنى حکمت گم شده مؤمن است که همیشه در صدد یافتن آن است) (۲۲) پس آن بزرگوار پنهان شده گوشهاى اختیار نماید هرگاه (فتنه و تباهکارى بسیار گشته) اسلام غریب (ضعیف و ناتوان) گردد، و (مانند شتر هنگامیکه رنج و آزار بیند) دم خود را به حرکت آورده جلو گردنش را بزمین بچسباند (خلاصه چنان ضعف آنرا فرا گیرد که از پا افتاده از جا بر نخیزد، این جمله اشاره به فرمایش حضرت رسول صلّى اللَّه علیه و آله است که فرموده: بَدَء الإسلام غریبا و سیعود غریبا یعنى اسلام غریب و تنها پیدایش یافت و زود است که تنها گردد، یعنى پیرو واقعى نداشته باشد) آن حضرت باقى مانده باقى ماندههاى حجّت خدا (ائمّه هدى علیهم السّلام) و جانشین پیغمبران او مىباشد
توضیح: علم و در سطح کامل تر آن، حکمت، طبق فرموده حضرت، گمشده مؤمن و به خصوص شخص امام زمان (علیه السلام) است.
ادامه دارد…