علم و دین فرهنگستان جهانی مطالعات تطبیقی در علم و دین، عرفان ناب اسلامی، علم و دین، عرفان مقربین، علم، دین، حکمت ناب شیعی، استاد علوی، علم و دین
مفهوم تمکین
فقها بیان میکنند مراد از «تمکین» زوجه آن است که میان خود و شوهر را در هر جا و هر حال آزاد گذارد و خود را به دست او دهد مگر در مواردی که قانون او را معذور شمرده مثل احرام و مرض مانع تمکین، مع‌ذلک قضیه تابع عرف ازمنه[زمانها]، امکنه و اقوام است.
زنی که در تمکین همسرش نباشد «ناشزه» محسوب می‌شود. ناشزه به زوجه‌ای می‌گویند که حقوق ناشی از نکاح را که برای زوج حاصل شده ایفاء نکند. نشوز به همه اموری که شرعاً بر زوجه در مقابل زوج واجب می‌شود ناظر است.
در همین ارتباط گفته شده: تمکین در اصطلاح حقوق مدنی عبارت است از اطاعت زوجه نسبت به همسرش، این اطاعت اختصاص به استمتاع ندارد، پس خروج از خانه بی اذن شوهر، خروج از طاعت شوهر است و نشوز محسوب می‌شود.
بنا به مراتب فوق تمکین دو چهره دارد: اول تمکین عام یعنی سکونت زن در منزل تعیین شده از طرف همسرش و خارج نشدن از منزل بدون اجازه او، حسن معاشرت و خوش‌رفتاری و اطاعت از همسر، تمکین خاص یعنی روابط زناشویی که با عدم وجود هریک از این صور، زن ناشزه محسوب شده و مستحق دریافت نفقه نخواهد بود، مگر با عذر موجه و یا وجود اختیار قانونی که در خصوص اختیار قانونی می‌توان به‌حق حبس او در انجام وظایف در صورت عدم دریافت مهریه اشاره نمود.
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی در این رابطه حاکی است:
«زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کندم شروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.»
بنابراین اگر باوجود موانع مشروع و قانونی از تمکین امتناع نمود، حق دریافت نفقه را خواهد داشت. قابل ذکر است حق حبس اشاره شده که به‌واسطه عدم دریافت مهریه برای زوجه حاصل می‌شود مربوط به وضعیتی است که زن قبل از اخذ مهریه با اختیار خود مورد تمکین قرار نگرفته باشد و الاّ چنانچه قبل از دریافت مهر، به اختیار خود با ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود، دیگر نمی‌تواند از حق حبس مزبور استفاده کند.
صورت دیگر امتناع از تمکین وجود معاذیر قانونی است که در صورت وجود شرایط و تائید دادگاه، نفقه به زن تعلق می‌گیرد. در این ارتباط ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی تصریح نموده: «اگر بودن زن با شوهر دریک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می‌تواند مسکن علی‌حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.» بنابراین اگر اعمال و رفتار مرد سلامت جسمی یا روحی و روانی زن را مورد تهدید قرار دهد و زوج به‌واسطه بدرفتاری، اذیت و آزار یا کتک‌کاری و اعمال غیرمتعارف موجب صدمه زوجه شود و عملکرد گذشته او بیم تکرار این اقدامات را در زندگی حال یا آتی وی با همسرش حاصل نماید و یا منزل خود را محل تجمع و تردد افراد ناباب قرار دهد که عصمت و شرافت زن مورد تهدید قرار گیرد، زوجه مجاز است مسکن مجزا اختیار کند و عدم حضور او در منزل زوج عذر موجه محسوب می‌شود و در صورت تأیید چنین مواردی در دادگاه، محکمه زوجه را مجبور به حضور در منزل زوج نمی‌نماید و نفقه به او تعلق خواهد گرفت. قابل ذکر است در فاصله زمانی که محاکمه بین زوجین در جریان باشد محل سکونت زن به تراضی دو طرف یا با تعیین محکمه مشخص خواهد شد.
کلید واژه: تمکین، حقوق، زوجین، نشوز، مهریه
نویسنده: غلامرضا موحدیان
منبع: کتاب حقوق و روابط مالی زوجین
