برچسب: استاد علوی، علم و دین، رابطه علم و دین، عرفان، عرفان ناب، عرفان مقربین

  • آرای مهم فارابی

    آرای مهم فارابی

    علم و دین

    چکیده:

    به واقع فارابی فیلسوفی ناآشنا در میان اندیشمندان متأخر است. آرای فلسفی، اجتماعی و سیاسی او چه در زمان خود و چه پس از آن نوعی شاهکار به شمار می آید. در میان مسلمانان، می توان او را هم مؤسس فلسفه اسلامی دانست و هم پدر علم منطق. فارابی هم فیلسوف فرهنگ است و هم استاد فلسفیدن در اندیشه های زیربنایی دینی. این پژوهش به آرای مهم فارابی می پردازد و در مقدمه اشاره ای به اندیشه های پراهمیت فارابی می کند، سپس در سه فصل جداگانه به مطالبی چون طبقه بندی علوم، تأسیس فلسفه اسلامی و علم مدنی از دیدگاه وی می پردازیم. فارابی را «معلم ثانی» خوانده اند؛ زیرا علوم را مطابق عینْ نظام مند نمود و بدین ترتیب، طبقه بندی ویژه ای ارائه کرد. او مؤسس فلسفه اسلامی است؛ زیرا مسائل فلسفی را براساس آموزه های دینی سامان داد و به مسائلی پرداخت که هر فیلسوف مسلمان می بایست درباره آن گفت وگو کند. در نظریه «مدینه فاضله» برخی او را پیرو افلاطون دانسته اند، درحالی که اندیشه فارابی گرچه پیرو متفکران یونانی است، اما تقلید محض از آنان نیست.

     

    مقدمه

    فارابی در سنت فلسفه اسلامی چه جایگاهی دارد؟ به رغم اینکه یعقوب بن اسحاق کندی پیش از او می زیست چرا او را مؤسس فلسفه اسلامی می دانند؟ آیا باید او را فقط مقلدی از یونانیان و به خصوص افلاطون دانست؟ از چه روی او را معلم ثانی می خوانند؟ یکی از مصیبت بارترین اتفاقاتی که بر اثر هجمه فرهنگ و تفکر غربی در سده اخیر رخ نموده است، کم توجهی یا گاه بی توجهی غم انگیز مسلمانان به اندیشه فرهنگ، علم، فلسفه و عرفان و در یک جمله تمدن پربار و درخشان اسلامی است. پرواضح است اگر این تمدن آن گونه که رسول اعظم (ص) اراده فرموده بود در دامان اهل بیت رشد می کرد، جامعه مطلوب الهی و حکومت توحیدی حقه ای به بار می نشست و مستضعفان ائمه زمین می شدند. اما اکنون که چنین نیست نمی‌توان همه سنت و فرهنگ گذشته را فراموش کرد؛ زیرا همان سنت ها و اندیشه ها ریشه ای عمیق در کلام اهل بیت دارد. مگر نه اینکه بزرگان، نحله های کلامی و ائمه مکاتب فقهی نیز شاگردان امامان معصوم بوده اند؟ از نگاهی دیگر به گذشته بنگریم گذشته ما ریشه امروز است. به راحتی می توان ادعا کرد که همین جامعه امروزی با تمام تحولها و دگرگونی ها هنوز در قبال الگوهای سنتی خود ریشه های اصیلش را حفظ کرده است؛ گذشته نیز چون پشتوانه محکمی ساختارهای رفتاری اصلی را حفظ کرده است؛ بنابراین و بر اساس اشارت قبل باید به گذشته بازگردیم، نه آن گونه که سنت گراها اراده کرده اند بلکه برای آنکه گذشته خود را بیشتر و عمیق تر بشناسیم؛

    برای آنکه هم گذشته را و هم حال را صحیح جمع کرده، آینده ای روشن بسازیم البته خوشایند عده ای است که این جملات را شعار بدانند و اتهام آرمان گرایی و خیال پردازی بزنند ولی جازمم که وقتی غرب با دست خالی و اندیشه اشک می کنم، پس هستم به وضع دل فریب کنونی رسیده است. ما با دستی پر از سنت دینی»، و ذهنی آکنده از فلسفه و عرفان اسلامی به جامعه ای خواهیم رسید که مطلوبش ظهور حکومت توحیدی به ید صاحب الأمر (عج) باشد.

    پرداختن به فارابی، ابن سینا، شیخ شهاب الدین سهروردی ملاصدرا و دیگر بزرگانی چون شیخ مفید، سید مرتضی شیخ طوسی شیخ اعظم بخشی از مجموعه ای است که باید انجام شود. باید اندیشه های این بزرگان را بلعید باید سطر به سطر کتابهایشان را با دقت بارها خواند و مباحثه کرد تا از سنت خود بهره ها ببریم.

    نویسنده: محمد جواد موسوی فرد

    برای دانلود مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید:

    [googlepdf url=”https://elmodin.com/fa/wp-content/uploads/2024/11/ارای-مهم-فارابی.pdf” download=”برای دانلود مقاله اینجا کلیک کنید.” width=”400″ height=”600″]

  • ابن سینا؛ فیلسوفی تجربه گرا یا عقل گرا؟

    ابن سینا؛ فیلسوفی تجربه گرا یا عقل گرا؟

    ابن سینا

    چکیده:
    معرفت شناسی به مثابه یک دانش و شاخه علمی در فلسفه اسالمی مطرح نبوده است ولی به فراخور مباحث وجودشناختی از مباحث به اصطلاح امروزی معرفت شناسی نیز سخن می‌گفتند. هر چند رویکرد عقل گرایی و تجربه گرایی دارای مالک‌های چندی است ولی قدر مسلم این است که این بحث و تقسیم از مباحث جدید معرفت شناسی است و چنین اصطلاحاتی، با رهیافت مطرح در معرفت شناسی، در تفکر فلاسفه اسلامی رایج نبوده است. در عین حال این مسئله در باب تفکرشان قابل طرح است که بر کدام طریق بوده‌اند: تجربه گرایی یا عقل گرایی؟ آنچه معروف و مشهور است این است که آنها فیلسوفانی عقل گرایند و ابن سینا نیز چنین است. در این تحقیق چهار ملاک برای عقل گرا یا تجربه گرا بودن بیان شده است:

    ۱- وجود و عدم ادراکات فطری

    ۲- به لحاظ ابزار کسب معرفت

    ۳- به لحاظ خاستگاه تصدیق

    ۴- وجود و عدم تصدیقات ترکیبی پیشینی؛
    سپس با مراجعه به عبارات ابن سینا، عقل گرا یا تجربه گرا بودن دستگاه معرفتی وی را براساس هر معیار بررسی کرده و در نهایت این فرضیه را قوت بخشیده است که، نه بطور کلی بلکه در اکثر ملاک‌ها، وی به تجربه گرایی متمایل تر است تا عقل گرایی! لذا می‌توان به جمع این دو دیدگاه؛ یعنی “اصالت عقل و تجربه” در تفکر ابن سینا رأی داد.

    مقدمه
    در باب شناخت و ادراک، مباحث گوناگون، فراوان و مهمی مطرح است؛ چرا که بحث شناخت و معرفت از مباحث مبنایی و اولین نقطه شروع برای یک فلسفه در توضیو و تفسیر جهان است. فقط با ادراکات انسان با جهان مواجه می‌شود؛ لذا اگر ریشه‌های معرفت انسان روشن نشود و ارزش آن مورد
    بررسی قرار نگیرد هیچ بحث فلسفی قابل طرح و بررسی نخواهد بود.
    از دوره مدرن به بعد، معرفت شناسی یکی از شاخه‌های مهم در فلسفه قلمداد شده است که از ماهیت و حدود و ثغور معرفت، امکان شناخت، راه‌های تحصیل معرفت، ارزش ادراکات، و … بحث می‌کند و قابلیت اعتماد به ادعاهای معرفتی را می‌سنجد.
    از مباحث مهم معرفت شناسی، تقسیم فلسفه‌ها و فیلسوفان به عقل گرا و تجربه گراست و همواره در تاریخ فلسفه این سوال مطرح است که در حوزه معرفت باید بر کدام طریق حرکت کرد؟ به عبارتی دیگر آیا تجربه گرایی صحیح است یا عقل گرایی؟ و سؤال خاص این نوشتار این است که ابن سینا بر کدام دیدگاه است: عقل گراست یا تجربه گرا؟
    دو مفهوم “عقل گرایی” و “تجربه گرایی” در حوزه‌های گوناگون و با ملاک‌های مختلف، معانی متفاوتی دارند. عقل گرایی دست کم در سه حوزه مطرح است:
    ۱- در فلسفه، در مقابل تجربه گرایی و حس گرایی
    ۲- در اصطلاح متکلمان، در برابر “ایمانگرایی”
    ۳- عقل گرایی در “عصر عقل” یا “دوره روشنگری”؛ این اصطلاح برای توصیف جهان بینی‌ها و رهیافت‌های فیلسوفان عصر روشنگری قرن هجدهم به کار میرود، آنان به قابلیت و کفایت عقل در تمام حوزه‌های مربوط به حیات انسانی، اعم از علم، دین، اخلاق، سیاست و غیر آن، به گونه‌ای جزمی، اطمینان داشتند 
    مراد در این تحقیق، عقل گرایی در حوزه فلسفه است که در مقابل تجربه گرایی است.
    هرچند فلاسفه اسلامی را دارای تفکر عقلانی دانسته که بر مبنای عقل به طرح و تبیین مسائل پرداخته‌اند، ولی آنچه مهم است اینکه در مباحث مربوط به شناخت و فرآیند و ابزار کسب معرفت از عبارات ابن سینا تمایل وی به تجربه گرایی استنباط می‌شود که کمتر به آن توجه شده است. همانطور که
    عقل گرایی نیز مشهود است و لذا می‌توان به جمع این دو دیدگاه در تفکر سینوی نظر داد؛ یعنی “اصالت عقل و تجربه”. در این تحقیق این برداشت را دنبال می‌کنیم و به ارائه شواهدی در تقویت و تأیید آن می‌پردازیم. در ابتدا مقصودمان از تجربه گرایی و عقل گرایی مشخص و ملاک‌ها و معیارهای آن دو را بیان می‌کنیم و سپس بر اساس هر معیار به قضاوت در تفکر سینوی خواهیم پرداخت.

    هر چند درباره معرفت شناسی، ادراک حسی و نیز اعتبار تجربه از دیدگاه ابن سینا نوشتارهایی وجود دارد ولی رویکرد این مقاله، رویکردی نو است که به عقل گرا یا تجربه گرا بودن این فیلسوف به داوری پرداخته است و با توجه به تتبع نگارنده، این رویکرد مسبوق به سابقه نیست.

    نویسندگان: مصطفی مؤمنی ” استادیار معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور،”، جهانگیر مسعودی ” دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد”

    برای دریافت مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید:

    [googlepdf url=”https://elmodin.com/fa/wp-content/uploads/2024/11/ابن-سینا-عقلگرا-یا-تجربه-گرا.pdf” download=”دانلود مقاله” ]

  • ملاک بهشتی و جهنمی بودن (ویدیو)

    ملاک بهشتی و جهنمی بودن (ویدیو)

    [box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]

    [/box]

  • تفاوت دلیل ،اثر ،علامت ،علت (ویدیو)

    تفاوت دلیل ،اثر ،علامت ،علت (ویدیو)

    [box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]

    [/box]