تأثیرات هوا در بدن انسان

عنوان : تأثیرات هوا در بدن انسان
نویسنده : ا.ج

چکیده :همچنانکه در مقالات قبل ذکر شد در طب سنتی ایران شش عامل در حفظ سلامتی و حیات، ضروری است که عبارتند از: آب و هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی، حرکت و سکون، خواب و بیداری، احتباس و استفراغ و اعراض نفسانی. دراین مقاله به نقش هوا درسلامتی خواهیم پرداخت.

 
ادامه مطلب :

مقدمه : امروزه نقش هوای سالم بیش از پیش آشکار است . در طب سنتی ایران در تدابیر تندرستی، به تأمین هوای سالم و مناسب تأکید فراوانی شده است. در طب سنتی تمام هستی از ترکیب چهارعنصر( رکن) به نام خاک، آب، هوا(باد) و آتش تشکیل شده است. درمورد خصوصیت هوا درکتب اینگونه نوشته اند: سبک نسبی است و اطراف آب را گرفته است. شکل پذیری وسیالیت بیشتر و سریعتری دارد. با عناصر دیگر می آمیزد و باعث تخلخل و سبکی و گشادگی آنها می شود. در موجودات، نرمی، سبکی و سهولت بلند شدن را سبب می شود. از آب فرمانبردارتر است. طبع آن گرم و تر است.

بدن انسان وابسته به سه نیروی طبیعی و حیوانی و نفسانی است که این نیروها به وسیله روح و قوا کار خود را انجام می‌دهند و ماده روح نیز هواست. در موجودات زنده عناصرآتش و هوا که سبک تر هستند، اوّلا در پیدایش ارواح و روانها نقش دارند و درثانی، حرکت و جنبش( هم در ارواح و هم در اندامها) را سبب می شوند.

حکما برای هوا ارزش خاصی قائل بودند و به نقش هوای سالم در حفظ سلامت توجه داشتند، چون هوا تأثیر مهمی بر قلب و روح حیوانی دارد و این روح، خود بر روح نفسانی و طبیعی اثرمی‌گذارد. به عبارت دیگر، هوا تمامی افعال و حرکات بدنی و نفسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مزاج هوای موجود دراطراف ما نسبت به روح و حرارت غریزی سردتر بوده و هربار که انسان تنفس می‌کند، این هوا با رسیدن به روح حیوانی گرم شده و جزئی از روح می‌شود.

اسماعیل جرجانی در ذخیره خوارزمشاهی درباره ضرورت هوا معتقد است که بدن انسان از اخلاط چهارگانه منشأ می‌گیرد و هوا یکی از آنهاست و هیچ کدام از این اصول ششگانه به اندازه هوا بر انسان مؤثر نیست.

هوای مورد نیاز انسان از طریق ریه‌ها و مقدار اندکی نیز از طریق پوست وارد بدن می‌گردد. هر تغییر فیزیکی و یا شیمیایی درهوا هرچند اندک، می‌تواند اثر زیادی بر سلامتی انسان بگذارد. چنانکه می‌دانیم اکسیژنِ وارد شده به بدن بعد از فعل ‌وانفعالات مخصوصی، دی‌اکسید کربن و بخار آب تولید می‌کند، و این دو از طریق ریه و پوست دفع می‌گردند. هرگونه اختلالی در ورود اکسیژن کافی به بدن و یا دفع دی‌اکسیدکربن و بخار آب از بدن صورت گیرد سلامت بدن را به‌ طور جدی تهدید خواهد کرد.

پاکسازی ریه ها

اگرچه ریه ها ازمکانسیم طبیعی خود برای محافظت، بهره می برند که همان افزایش مخاط ریه است؛ ولی عادتهای ناسالمی همچون تنفس طولانی مدت در محیط های آلوده منجر به تجمع مواد سمی در ریه ها می شود. تمیز نگه داشتن ریه، نه تنها باعث سم زدایی از سیستم تنفسی می شود، هضم غذا را راحت تر و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می گردد. تمیز کردن ریه به روش طبیعی، بسیار راحت است. تنفس هوای پاک و تازه، به راحتی می تواند ریه ها را تمیز کند. روش دیگری را استاد عبادیادنی ذکرمی کنند که به خصوص پس از بازگشت به منزل می توانید به سادگی انجام دهید، شستشوی مرتب مجاری تنفسی است.

عوامل تأ ثیرگذار برهوا

تراکم جمعیت در یک محیط بسته، و کیفیت نامناسب هوا دوعامل مهم نرسیدن اکسیژن کافی به بدن و دفع دی‌اکسیدکربن از آن هستند و در بدن آشفتگی‌هایی پدید می‌آورند. این اختلالات گاه حاد هستند و بیمار به ‌سرعت متوجه آن می‌شود و گاهی مزمن‌اند و ممکن است مشکلات گوناگونی برای بیمار ایجاد کرده، حتی پزشکان را نیز در تشخیص دچار سردرگمی کنند.

سردسته این اختلالات خستگی مزمن می‌باشد که امروزه به علت آلودگی هوا و عدم تنفس هوای مناسب و علل دیگر، به‌ طور گسترده مشاهده می‌شود. هوای آلوده به سرب، موجب کاهش حرارت غریزی و افزایش تظاهرات بالینی غلبه سردی و خشکی مانند افسردگی، خواب‌های آشفته، بی‌خوابی، خستگی و گرفتگی عضلات ساق پا می‌شود.

تهویه محل زندگی

تهویه عبارتست از تجدید بدون وقفۀ هوا که درفضاهای بدون مانع به واسطۀ حرکات عمودی وافقی تودۀ هوایی برقرارمی گردد؛ اما در اتاق های منازل امروزی که روزنه های در وپنجره ها مسدود است ،هوا راکد می ماند وهوای گندیده عفونی می شود و هوای عفونی خود می تواند عامل بیماری باشد. برای جلوگیری از این مشکل لازم است درساخت ساختمانها به تهویه مناسب وکافی اتاق ها توجه ویژه شود. درتعبیه ورودی و خروجی هوای اتاق ها بهتراست ورودی هوا در ارتفاع پائین و خروجی هوا را درارتفاع بالاتری قرارداد؛ بدلیل اینکه هوای خالص سردتر و سنگین تر و هوای فاسد گرم تر و سبک تر است و با این روش به راحتی هوای خالص وارد و هوای آلوده از اتاق خارج می گردد.

راهکار ساده طب سنتی درتصفیه هوا

راهکار ساده تر برای پاکسازی هوای منزل این است که یک پیاز را قاچ کنید و شب در ۴ طرف اتاق بگذارید تا میکروب ها را به خود جذب کند. راهکار دیگر اینکه در ظرفی یک لیتر آب همراه یک قاشق غذاخوری سرکه ریخته روی حرارت پائین گذاشته تا فقط بخار از آن خارج شود؛ این ترکیب اثر بسیارخوبی درتصفیه هوا خواهد داشت.

تغییرات طبیعی در هوا

تغییرات هوا براساس مبانی طب سنتی به دو دسته تغییرات طبیعی وغیر طبیعی تقسیم می شوند. گردش فصول چهارگانه ( بهار- تابستان- پائیز- زمستان ) وتأثیر شرایط اقلیمی وبادها سبب تغییرات طبیعی می شوند.

تغییر درجه هوا در اوقات مختلف روز و در فصول مختلف می‌تواند تعادل بدن را بهم بزند. اقالیم به واسطۀ هوای جو و دمای هوا ، دربدن اثر می گذارند وآثارمختلفی دربدن پدید می آورند و چون دراقالیم مختلف، حالات اجسام، اعمال بدنی، صفات جسمی و روانی، مذاق و عادات یکسان نیستند، لذا هراقلیمی بیماریها و حفظ الصحه مختص به خود را دارد. به گونه ای که شاید یک رفتار بهداشتی در یک مکان با شرایط اقلیم خاصشان، به حفظ سلامتی کمک کند؛ ولی در جای دیگر که دارای اقلیم متفاوتی می باشند نه تنها در حفظ سلامت سودمند نباشد؛ بلکه گاهی موجب آسیب به تندرستی نیز گردد. بنابراین برای ساکنین هراقلیم دستورات خاص آن اقلیم وجود دارد.

باد عبارت است ازجریان هوا که دربدن اثرات مختلفی برجا می گذارد که اطلاع از آنها به پزشک وبیمار در جهت رسیدن به سلامتی کمک می کند. باد سبب سرعت تبخیرعرق و دفع بخارآب از ریه ها می شود و می تواند بربدن انسان اثرات متنوعی بگذارد.

تغییرات غیرطبیعی در هوا

تغییرات غیر طبیعی ممکن است در هوا بروز پیدا کند. ازموارد تغییرات غیر طبیعی که با طبیعت مخالف بوده و بیماریزاست، بحث هوای وبایی (آلوده) است.

از دیدگاه پزشکی ایرانی، هوای آلوده به سبب تعفن و فساد جوهر هوا ایجاد می‌شود. علت این قضیه می‌تواند آلودگی محیط به علت ریختن زباله ومواد دفعی در معابر، یا وجود آب راکد در کنار شهرباشد به طوری که اطرافش از درختان پوشیده شده باشد. از آب راکد بخارات بدبوی غلیظ بلند شده و به جاهای دیگر منتقل می‌شود. یا اینکه ممکن است وزش باد هوای آلوده را از جای دیگری با خود بیاورد. علاوه بر آلودگی‌های محیطی مانند تجمع زباله و اجساد و تعفن آنها، وجود منابع تولید کننده بخارات سمی مثل معادن گوگرد و مردابها در اطراف شهر و موقعیت جغرافیایی شهرها مثل محصور شدن آنها بین کوه‌ها هم سبب بروز هوای آلوده می‌شوند. تغییرات اجرام آسمانی هم می‌تواند علت تغییر و آلودگی هوا باشد. از نظر حکمای ایرانی بدترین نوع آلودگی زمانی است که چند عامل در ایجاد آلودگی نقش داشته باشند.

نتیجه گیری: هوای اطراف ما خالص نیست و سرشار از بخار، دود، گرد و غبار و ترکیبات دیگر است، امروزه ثابت شده که آلودگی هواعامل تشدید بیماری‌های قلبی، تنفسی، نازایی، سقط جنین، سرطان و حتی آپاندیس است و برخی اوقات هم بروز مرگ آنی را باعث شده است. مشکلات دیگر مثل اختلال در بینایی، تاری دید، خستگی و سردرد نیزدر اثر آلودگی هوا بروز پیدا می‌کند که امروزه در شهرهای بزرگ شایع است.

هوای خوب و پاک هوایی است که هیچ چیز بیگانه‌ با آن ترکیب نشده باشد. هوای بیشه‌ها و هوایی که در میان درختان انبوه و دیوارها و سقف‌های بسیار بلند نباشد و مسیر آن به سمت شمال باز باشد، موجب تندرستی می‌شود و هوای پاک و نیکی است و هرهوایی که اینگونه نباشد، موجب بروز بیماری می‌شود.

منابع :

مروری بر کلیات طب سنتی ایران، دکتر ناصری،دکتررضایی زاده،دکتر چوپانی،دکتر انوشیروانی
مجله طب سنتی اسلام و ایران، سال سوم، شماره۴، زمستان۱۳۹۱ ، نگاهی نو به مبحث هوای وبایی در طب سنتی ،نویسندگان محمد مهدی عطاری، میثم شیرزاد، محمود مصدق
مصاحبه دکتر محمد احمدی ، مدیر کارگروه تغذیه انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
برخورداری از فصول منظم و اقلیم یا فصول منظم برای زندگی بهتر از سنگستان و ریگزار دور است و باید منازل در ارتفاع و پستی معتدل باشد و همچنین هوای معتدل و پاک داشته باشد. برای وزیدن باد محلی قرار گیرد و یا جایی باشد که باد بتواند بوزد و بسته نباشد.