رابطه بین مفهوم علم و شب قدر از نگاه اهل بیت قسمت سوم

قسمت سوم

و اما در مورد دلیل فضیلت این شب داریم که:

امام صادق علیه السلام به نقل از جد بزرگوارشان امام على بن حسین علیه السلام می فرماید: خداى عز و جل که قرآن را در شب قدر نازل فرمود به پیغمبر فرمود «تو می دانى شب قدر چیست؟» پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: نمی دانم، خداى عز و جل فرمود: «شب قدر از هزار ماهی که شب قدر ندارد بهتر است» خدا به پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: می دانى چرا آن یک شب از هزار ماه بهتر است؟ گفت: نه، فرمود: زیرا «در آن شب فرشتگان و جبرئیل به اجازه پروردگارشان براى هر مطلبى نازل مى‏ شوند» و چون خداى عزوجل نسبت به چیزى اجازه دهد آن را پسندیده است و «آن شب تا برآمدن سپیده دم سلام است» خدا می فرماید: اى محمد: فرشتگان و جبرئیل از آغاز فرود آمدنشان تا طلوع صبح سلام مرا براى تو مى ‏آورند.

 

در اینکه این سوره وجود امام صاحب امر را اثبات می کند، در ادامه همین حدیث داریم که:

و در تفسیر آن آیه از قرآن که می فرماید: (۲۷ سوره ۸) «بترسید از فتنه‏ اى که تنها به ستمگران نمی رسد» می فرماید: یعنى آنها که درباره‏ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ ستم کردند چرا که در آیه دیگری از قرآن فرموده (۱۳۸ سوره ۳) «محمد جز فرستاده ‏اى نیست که پیش از او فرستادگانی بوده و درگذشته‏ اند، آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، شما به عقب برمی گردید، هر که به عقب برگردد، به خدا زیانى نمی زند و خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد» می فرماید: خدا در آیه اول می فرماید: چون محمد بمیرد، مخالفین امر خداى- عز و جل- گویند. «شب قدر هم با پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله درگذشت» این بود آن فتنه ‏اى که تنها به آنها رسید و به سبب آن به عقب برگشتند، زیرا اگر می گفتند شب قدر (بعد از پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله) از میان نرفته ناچار براى خداى عز و جل در آن شب امرى لازم است (که فرود آید) و چون به امر اعتراف کردند، چاره ‏اى نیست جز اینکه صاحب الامر هم باشد.

در اینکه در این شب چه چیزی نازل می شود داریم:

طبق فرمایش معصومین (علیهم السلام) وقتی رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله را به معراج بردند، فرود نیامد تا اینکه خداى- جل ذکره- علم گذشته و آینده را به او آموخت و مقدار زیادى از آن علم مجمل و سربسته بود که تفسیر و توضیحش در شب قدر مى‏ آمد.

على بن ابى طالب علیه السلام هم مانند پیغمبر بود، علوم مجمل را می دانست و تفسیرش در شب هاى قدر مى ‏آمد، مانند آنچه براى پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله بود.

هرچند در آن علوم مجمل و سر بسته تفسیرى بود، ولى در شب هاى قدر از طرف خداى تعالى به پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله و اوصیاء دستور مى ‏آید که نسبت به آنچه می دانند چگونه رفتار کنند.

البته پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله وفات نکرد، جز اینکه علوم سر بسته و تفسیر آنها را فرا گرفته بود و آنچه در شب هاى قدر برایش مى ‏آمد فرمان و تسهیلى بود نسبت به آنچه می دانست یعنی جزئیات و مصادیق بر کلیات منطبق می گشت و دستور اجرایش مى ‏آمد و این خود تسهیلى بود براى پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله و امامان معصوم (علیهم السلام).

این که در شب هاى قدر چه علمى غیر از آنچه می دانستند بر ایشان پدید مى ‏آمد، از چیزهائى است که ایشان مأمور به کتمانش هستند و تفسیر آن را جز خداى- عز و جل- نداند.

هر پیغمبرى که بمیرد علمش در قلب وصی اش باشد و فرشتگان و جبرئیل در شب قدر فقط آنچه را که وصى باید میان بندگان حکم کند فرود مى ‏آوردند.

هرچند ایشان آن حکم را می دانند ولى نمی توانند مطلبى را اجرا کنند تا در شب هاى قدر دستور یابند که تا سال آینده چگونه رفتار کنند.

 

هم چنین امام محمد تقى علیه السلام فرماید: همانا سال به سال در شب قدر تفسیر و بیان کارها بر ولى امر (امام زمان) نازل مى ‏شود، در آن شب امام علیه السلام درباره کار خودش و راجع به کار مردم هم به چنین و چنان مأمور مى ‏شود.

نکته جالب توجه در این حدیث این است که ایشان می فرمایند: براى ولى امر غیر از شب قدر هم در هر روزى که خداى عز و جل صلاح داند، مانند آن شب امر مخصوص و پوشیده و شگفت در گنجینه پدید مى ‏آید، چرا که «اگر همه درختانى که در زمین هست قلم باشد، و دریا و هفت دریاى دیگر بکمک او مرکب شود، کلمات خدا تمام نشود، زیرا که خدا نیرومند و فرزانه است». (آیه ۲۷ سوره ۳۱)

 

خداى عز و جل راجع به شب قدر فرموده است (۴ سوره ۴۴) «در آن شب هر امر محکمى فیصل داده شود» خدا میفرماید: هر امر محکمى از آسمان نازل مى ‏شود و محکم دو چیز نیست، بلکه تنها یک چیز است، پس هر که حکم بى ‏اختلاف کند، حکمش حکم خداى عز و جل است و هر که حکمى کند که در آن اختلافى باشد و خود را مصیب داند، به حکم طاغوت (باطل) حکم کرده است.

 

در این که چگونه این شب را درک کرده و از آن مطمئن شویم:

هم چنین از امام معصوم (علیه السلام) روایت است که برای درک شب قدر در هر سالى، چون ماه رمضان فرا رسد، در هر شب سوره «دخان» را صد مرتبه بخوان، چون شب بیست و سوم رسد، تصدیق آنچه را می خواهی می بینى.

 

منابع:

• کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط – الإسلامیه)، ۸جلد، دار الکتب الإسلامیه – تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق.
• کلینى، محمد بن یعقوب – مصطفوى، سید جواد، أصول الکافی / ترجمه مصطفوى، ۴جلد، کتاب فروشى علمیه اسلامیه – تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۹ ش.

(با استفاده از نرم افزار جامع الحدیث۳٫۵ محصول مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور)