مفهوم علم از نگاه اهل البیت(ع)(قسمت۶)

قسمت ششم

با توجه به آنچه که در احادیث فوق مشاهده می شود، هرچه که ابتدای خلقت و تا ابد مورد نیاز انسان باشد در قرآن آمده است و از این مطلب ۲ نکته استنباط می شود:

• برخلاف نظر آن عده که می گویند دین (اسلام) برای زندگی و حیات بشر مفید هست ولی پاسخگوی نیاز بشر نیست و در کنار آن تعالیم دیگری لازم است! همه چیز در کتاب خدا و سنت پیغمبرش موجود است.
• این مطلب که خداى تبارک و تعالى چیزى از احتیاجات امت را وانگذاشت جز آنکه آن را در قرآنش فروفرستاد به این معنی نیست که هر کسی با مراجعه به قرآن مستقیماً می تواند پاسخ هرآنچه که می خواهد را پیدا کند بلکه گاهی برخی از این مطالب نیاز به تأویل دارد که تأویل آن در دست هیچ کس جز ائمه هدی (علیهم السلام) نیست. این جاست که اهمیت حدیث ثقلین پیامبر بزرگ اسلام (صلی الله علیه و آله) آشکار می شود که چرا برای رهایی از گمراهی باید به قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) در کنار هم چنگ زد!

راهی که معصومین (علیهم السلام) برای یافتن حقیقت در پیش روی ما نهاده اند این است که آنچه را در دست داریم با قرآن مقابله کنیم. درصورتی که موافق قرآن است آن را قبول کرده و به کار بسته و در غیر این صورت آن را واگذاریم. مانند:

 

• قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏ إِنَّ عَلَى کُلِّ حَقٍّ حَقِیقَهً وَ عَلَى کُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ. (کافی، ج۱، کتاب فضل علم، باب اخذ به سنت و شواهد قرآن، ص۶۹، ح۱)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: براى هر امر حقى و حقیقتى موجود است (که به سوى آن حق رهبرى می کند) و بر سر هر امر درستى، نورى موجود است، پس آنچه موافق قرآن است اخذ کنید و آنچه مخالف قرآن است ترک نمائید (زیرا قرآن نور است و حقیقت که مردم را بحق و صواب دلالت کند)

 

• سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ اخْتِلَافِ الْحَدِیثِ یَرْوِیهِ مَنْ نَثِقُ بِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَا نَثِقُ بِهِ قَالَ إِذَا وَرَدَ عَلَیْکُمْ حَدِیثٌ فَوَجَدْتُمْ لَهُ شَاهِداً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ أَوْ مِنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏ وَ إِلَّا فَالَّذِی جَاءَکُمْ بِهِ أَوْلَى بِهِ. (کافی، ج۱، کتاب فضل علم، باب اخذ به سنت و شواهد قرآن، ص۶۹، ح۲)

ابن ابى یعفور گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: در باره اختلاف حدیث که آن را روایت کند کسى که به او اعتماد داریم و کسى که به او اعتماد نداریم (و در مضمون مختلف باشند)

فرمود: چون حدیثى به شما رسید و از قرآن یا قول پیغمبر (صلی الله علیه و آله) گواهى بر آن یافتید اخذش کنید وگرنه براى آورنده ‏اش سزاوارتر است. (شما نپذیرید و به کسى که نقل می کند برگردانید).

 

• أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ‏ کُلُّ شَیْ‏ءٍ مَرْدُودٌ إِلَى الْکِتَابِ وَ السُّنَّهِ وَ کُلُّ حَدِیثٍ لَا یُوَافِقُ کِتَابَ اللَّهِ فَهُوَ زُخْرُفٌ‏. (کافی، ج۱، کتاب فضل علم، باب اخذ به سنت و شواهد قرآن، ص۶۹، ح۳)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر موضوعى باید به قرآن و سنت ارجاع شود و هر حدیثى که موافق قرآن نباشد دروغی است خوش نما.

 

• أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: خَطَبَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) بِمِنًى فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ مَا جَاءَکُمْ عَنِّی یُوَافِقُ کِتَابَ اللَّهِ فَأَنَا قُلْتُهُ وَ مَا جَاءَکُمْ یُخَالِفُ کِتَابَ اللَّهِ فَلَمْ أَقُلْهُ.

(کافی، ج۱، کتاب فضل علم، باب اخذ به سنت و شواهد قرآن، ص۶۹، ح۵)

پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در منى سخنرانى کرده فرمود: اى مردم آنچه از جانب من به شما رسید و موافق قرآن بود آن را من گفته‏ ام و آنچه به شما رسید و مخالف قرآن بود من آن را نگفته‏ ام.

 

منابع:

• کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط – الإسلامیه)، ۸جلد، دار الکتب الإسلامیه – تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق.
• کلینى، محمد بن یعقوب – مصطفوى، سید جواد، أصول الکافی / ترجمه مصطفوى، ۴جلد، کتاب فروشى علمیه اسلامیه – تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۹ ش.