وحدت علم و دین

اگر علم ما کامل باشد با دین کامل تضادی ندارد. گاهی علم و دین هر دو کامل اند اما زبان آن دو متفاوت است. اگر علم اشکال داشته باشد شبهه علم و اگر دین اشکال داشته باشد شبهه دین است. علم و دین با هم تضادی ندارند و در وحدت هستند. اگر جایی دیدیم اختلاف هست سه حالت دارد :

یا آن علم، علم است ولی آن دین، واقعاً دین نیست. یا آن دین، دین است ولی آن علم، علم واقعی نیست و یا هم دین و هم علم هر دو بر یک نظر هستند و هر دو درست گفته اند ولی بین آنها تضاد وجود دارد. در اینجا معلوم است که یا زبان آنها مشترک نیست یا یکی به کنایه سخن گفته است. به هر حال اختلاف در مفاهیم و زبان است.

مثلاً خداوند بر عرش نشست. بر اساس علم و عقل ثابت شده که در آسمان عرش نیست، صندلی و کرسی نیست و خدا که جسم نیست نیاز به نشستن داشته باشد. این زبان سمبلیک است یعنی منظور از عرش مدیریت است که خداوند آسمانها را خلق کرد و بعد از آن بر عرش نشست یعنی اول خلق کرد سپس بر مدیریت عالم پرداخت. منظور از عرش یعنی تخت مدیریت یعنی سِمَتِ مدیریت و فرماندهی و هدایت عالم. این زبان سمبلیک است نه زبان واقعی که مورد اشکال واقع شود.

به چه دلیل می گوییم علم و دین با هم وحدت دارند؟

یک دلیل ضمنی آن این است که:

همان خداوندی که دین را بیان می کند همان خداوند عالم را آفریده، همان خداوند است که جهان آفرین است و قانون گذار.

مگر می شود این خداوند از جهان خبر نداشته باشد و حرفی بزند که ضد حقیقت و واقعیت باشد. خدایی که جهان را آفریده هم او دین را برای ما فرستاده. پس تطبیق جهان بینی علمی و جهان بینی دینی هر دو با هم مطابقت دارند و تضاد نمی توانند داشته باشند. ممکن است یکی گسترده تر باشد مثلا دین در مورد مسائل علمی و حتی ماوراء علم هم صحبت کرده، اما اگر در مورد عالم ماده و تجربه و مشاهده که به آن می گوییم علم، صحبت کرده نمی تواند اشتباه گفته باشد.

همان خدای جهان آفرین، همان خدای دین آفرین است . همان خدا هستی ها و بایستی ها را آفریده و این محال است که این دو با هم تضاد داشته باشند و اگر جایی هم تضادی دیدیم، یا ما جهان را نشناخته ایم و علم ما ناقص است یا عدم شناخت و برداشت اشتباه ما از دین باعث این بینش شده است. ولی اگر هم علم و هم دین را خوب شناختیم باید این هر دو را یکی بدانیم و اگر جایی تضاد می بینیم باید بگوییم آن به زبان دیگری مانند زبان اشاره بیان شده است.