مفهوم علم از نگاه اهل البیت(ع)(قسمت۳)

قسمت سوم

 

علم چیست؟

در ادامه بحث گذشته تقسیمات مختلف علم در کلام معصومین (علیهم السلام) را بررسی می کنیم:

 

• علم بر چهار قسم است:

 

وَ قَالَ‏ امیرالمؤنین (علیه السلام): الْعُلُومُ أَرْبَعَهٌ الْفِقْهُ لِلْأَدْیَانِ وَ الطِّبُّ لِلْأَبْدَانِ وَ النَّحْوُ لِلِّسَانِ وَ النُّجُومُ‏ لِمَعْرِفَهِ الْأَزْمَان‏. (کنز الفوائد، ج‏۲، در بیان دانش و دانشمند و شرافت و فضل و تشویق بدان و ادب در باره آن‏، ص۱۰۹، ح۸۰)

 

امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود: علم چهار رشته‏ اند:

فقه براى دین و طب براى تن و نحو براى زبان و نجوم‏ براى شناختن ازمان و وقت‏ شناسى.

 

• علم بر چهار قسم است:

 

أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ‏ وَجَدْتُ عِلْمَ النَّاسِ کُلَّهُ فِی أَرْبَعٍ أَوَّلُهَا أَنْ تَعْرِفَ رَبَّکَ وَ الثَّانِی أَنْ تَعْرِفَ مَا صَنَعَ بِکَ وَ الثَّالِثُ أَنْ تَعْرِفَ مَا أَرَادَ مِنْکَ وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْرِفَ مَا یُخْرِجُکَ مِنْ دِینِکَ.

(کافی، ج۱، کتاب فضل علم، باب نوادر- متفرقات، ص۵۰، ح۱۱)

 

امام صادق علیه السلام می فرمود: همه علم مردم را در چهار چیز یافتم:

اول اینکه پروردگار خود را بشناسى.

دوم اینکه بدانى با تو چه کرده (به خلقت موزون و حکیمانه‏ ات و نعمت عقل و حواس و ارسال‏ رسل و انزال کتب پى ببرى)

سوم اینکه بدانى او از تو چه خواسته است،

چهارم اینکه بدانى چه چیز ترا از دینت خارج کند (گناهان و موجبات شرک و ارتداد را بشناسى).

 

• گاهى علم را از نظر سود و زیان تقسیم می کنند مانند:

 

لا خیر فی علم لا ینفع‏

علمى که سود ندهد خیر ندارد.

 

و هم چنین حدیثی که در قبل آمد که حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) دانسته های آن مرد عرب را فضل شمردند به این دلیل که سودی ندارند.

 

ادامه دارد…

 

منابع:

• کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط – الإسلامیه)، ۸جلد، دار الکتب الإسلامیه – تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق.
• کلینى، محمد بن یعقوب – مصطفوى، سید جواد، أصول الکافی / ترجمه مصطفوى، ۴جلد، کتاب فروشى علمیه اسلامیه – تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۹ ش.
• کراجکى، محمد بن على، کنز الفوائد، ۲جلد، دارالذخائر – ایران ؛ قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق.
• کراجکى، محمد بن على – کمره اى، محمد باقر، گنجینه معارف شیعه إمامیه / ترجمه کتاب کنز الفوائد و التعجب، ۲جلد، چاپخانه فردوسى – تهران، چاپ: اول، بى تا.

(به نقل از نرم افزار جامع الحدیث۳٫۵ محصول مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور)