گیاه خواری بهتراست یا گوشت خواری و یا… ؟

عنوان : گیاه خواری بهتراست یا گوشت خواری و یا… ؟
نویسنده : ا. ج

چکیده : هرموجود زنده ای درطبیعت غذای خاص خود را دارد وتنها آنرا می تواند با لذت مصرف کرده ، مواد مورد نیازبدنش را از آن بدست آورد. شاید بتوان گفت یکی ازشگفتی های آفرینش این باشد که هرموجودی به صورت غریزی به این امر آگاهی داشته و بدان عمل میکند. با تحقیقات گسترده در مورد مواد غذایی ، شاهد افزایش اطلاعات و گاه گاهی شاهد تغییرنظرات دانشمندان در زمینه مواد خوراکی و آشامیدنی هستیم که مسلما” این موضوع براثر پیشرفت علوم وفنون آزمایشگاهی و افزایش مستمرآگاهی هاست. اما انسان باید از چه مواد غذایی استفاده کند ؟
درمبحث ذیل سعی کرده ام سه نظریه از سه منبع متفاوت را شرح دهم : ۱- گزیده ای از ترجمۀ یکی ازمقالات اخیر تحقیق شده درغرب ۲- نظراسلام طبق روایت و احادیث موجود ۳- دیدگاه ابوعلی سینا یکی از مشاهیرطب سنتی

ادامه مطلب :

گیاه خواری بهتراست یا گوشت خواری و یا… ؟
هرموجودزنده ای درطبیعت غذای خاص خود را دارد وتنها آنرا می تواند با لذت مصرف کرده ، مواد موردنیازبدنش را از آن بدست آورد. شاید بتوان گفت یکی ازشگفتی های آفرینش این باشد که هرموجودی به صورت غریزی به این امر آگاهی داشته و بدان عمل میکند. با تحقیقات گسترده در مورد مواد غذایی ، شاهد افزایش اطلاعات و گاه گاهی شاهد تغییرنظرات دانشمندان در زمینه مواد خوراکی و آشامیدنی هستیم که مسلما” این موضوع براثر پیشرفت علوم وفنون آزمایشگاهی و افزایش مستمرآگاهی هاست. اما انسان باید از چه مواد غذایی استفاده کند ؟

گیاهخواری چیست ؟
درمقابل اصطلاح رژیم همه چیزخواریOmnivorous Diet که شامل تمام منابع حیوانی وگیاهی می باشد، رژیم گیاهخواری یا Vegetarian Diet وجود دارد یعنی محدود کردن رژیم غذایی به غذاهای گیاهی و پرهیزازمصرف انواع گوشتها ومحصولات حیوانی.

انواع رژیم گیاهخواری : گیاهخواران براساس نوع طرز فکر وهدفشان از گیاهخواری به انواع گوناگونی تقسیم میشوند که ما آنها را برای شما بیان میکنیم.

۱- گیاهخوار تام Vegan : یک روش تغذیه و زندگی است که هدف آن حذف همه نوع محصول حیوانی چه درغذا وچه درمواد مصرفی است.مهمترین دلایل انتخاب این رژیم غذایی مسائل اخلاقی یا رعایت حقوق حیوانات ، حفاظت از محیط زیست ، حفظ سلامتی ، مسائل معنوی یا مذهبی است. آنها هیچ گونه گوشت وهمچنین محصولات حیوانی مانند : لبنیات ، تخم مرغ ، عسل ، ابریشم ، چرم ، خز، و … را مصرف نمی کنند. این گروه حتی از فرآورده های حیوانی ( مانند ژلاتین ) نیز استفاده نمی کنند. رژیم این افراد شامل سبزیجات ، غلات ، حبوبات، انواع مغزها ، دانه ها و میوه ها می باشد.
۲- خام گیاهخوار Raw Veganism : دراین روش تغذیه گوشت و لبنیات و فرآورده های آن و تخم مرغ به هیچ نوع و صورتی مصرف نمی شود . خام گیاهخواران از مواد محرکه مانند : قهوه ، چای ، الکل یا سیگار خودداری میکنند و آنها را بکارنمیبرند،غذاهای آنها شامل انواع میوه جات ، سبزیجات ویا سالادها ، آجیل وخشکباروانواع جوانه ها از قبیل جوانه گندم ، عدس ،سویا … و مواد قندی نظیر عسل ، کشمش ، خرما ، انجیر و شکر قهوه ای و غیره است که بصورت خام و طبیعی مصرف می نمایند که می توان آنها را بصورت غذاهای ترکیبی درآورد و مورد مصرف قرار داد.
۳- شیر- گیاهخوارLacto-Vegetarian : گیاهخوارانی که انواع گوشت ( گوشت قرمز، مرغ ، آبزیان،ماکیان و…) و تخم مرغ مصرف نمی کنند، امالبنیات مصرف می کنند.
۴- زرده – گیاهخوار Ovo-Vegetarian :گیاهخوارنی که انواع گوشت ولبنیات مصرف نمی کنند اما تخم مرغ مصرف می کنند.
۵- شیرزرده- گیاهخوارOvo-Lacto Vegetarian : گیاهخوارانی که انواع گوشت مصرف نمی کنند اما تخم مرغ و لبنیات مصرف می کنند.
۶- نیمه گیاخوار Semi-Vegetarian : این گروه فقط گوشت قرمزرا از برنامه غذایی خود حذف می کنند ولی محصولات لبنی، تخم مرغ، مرغ و ماهی را مصرف می کنند.
۷- پسکوPesco- Vegetarian : این گروه ازمیان گوشت ها فقط ماهی میخورند. برخی دیگررژیم میوه خواری دارند که طبق آن مصرف غذاهای پخته به حداقل می رسد وبیشترازمیوه های خام ، خیار و گوجه ونیزاز دانه ها استفاده می شود.
۸- میوه خواری fruitarian : این گروه فقط از میوه های خام یا خشک شده ، انواع مغزها، عسل و روغن زیتون استفاده می کنند وغذاهای پخته را به میزان حداقل مصرف می کنند.
۹- جوانه خواران Sproutarians : عمدتا” از جوانه ها ، دانه ها و برنج تغذیه می کنند.

گیاه خواری و گوشت خواری
بر همگان آشکاراست که آنچه می خورید بر طول عمر و چگونگی زندگی تاثیر می گذارد . گیاهخواری فواید ارزشمند اخلاقی بسیاری دارد؛ همچنین امتیازات سلامتی عجیبی نیز دارد. در کل گیاهخواران از بیماریهای خطرناک کمتر از گوشت خواران رنج می برند. متخصصان تغذیه و دستگاههای متصدی سلامت همه متفق القولند که یک رژیم غذایی که بیشتر حاوی محصولات گیاهی باشد مفید است چه فرد گیاهخوار باشد یا نباشد.تحقیقات نشان می دهند ، سالمترین رژیم غذایی آن است که محتوی مقدار زیادی مواد گیاهی ( سبزیجات ، میوه و حبوبات ) و درصد کمی ازمواد حیوانی ( گوشت ،ماهی ، گوشت طیور و محصولات لبنی ) بخصوص آنهائیکه درصد چربی زیادی دارند، می باشد.
نگرش مراجع علمی نسبت به اثرات سلامتی رژیم گیاهخواری تغییرات چشمگیری داشته است . بطوریکه پس از گذشت ۲۰ سال انجمن رژیم شناسان آمریکا اعلام کرد که رژیم های گیاه خواری که درست برنامه ریزی شوند نه تنها می تواند از نظر تغذیه ای کامل باشد ، بلکه می تواند از بروز برخی بیماریها جلوگیری کند.
“والتر ویلت” سرپرست بخش تغذیه دردانشگاه سلامت عمومی دانشگاه هاروارد می گوید : یک رژیم غذایی سرشارازمیوه و سبزیجات درکاهش خطرهمه عوامل امراض وخیم و مرگ ، تاثیر دارد.
آزمایش های انجام گرفته در دانشگاه آییوا نشان داد که تقریبا” همه سموم بدن انسان ازخوردن گوشت ایجاد شده است. آزمایش کنندگان دریافتند که میزان مواد سمی در بدن گیاهخواران کمتراز نصف آن مقدار در بدن گوشت خواران است. در واقع غیرازسموم ضدآفت ، سموم دیگری نیزدرگوشت یافت می شوند. در جریان پرورش حیوانات،بیشتر خوراک آنها آغشته به مواد شیمیایی می باشد که برای تغییررنگ گوشت ، رشدسریعتروتغییرآنها مؤثرند.حتی برای نگه داری گوشت هم ازاین مواد شیمیایی استفاده میشود.
بیشترتحقیقات دانشمندان علوم تغذیه به یک نتیجه ختم می شود : انسان باید کمترغذای حیوانی و بیشترغذای گیاهی ، بخصوص میوه و سبزیجات مصرف کند.
چرا؟ درذیل به این دلایل خواهیم پرداخت.

آناتومی بدن انسان

مطالعه سیرتکامل بشر نشانگرآنست که نیاکان ما ذاتا” گیاه خوار بوده اند. ساختمان بدن انسان برای گوشتخواری مناسب نیست. “دکتر رابرتز” ، متخصص قلب اذعان دارد که انسانها اساسا” گیاهخوارهستند نه گوشت خوار.تعداد زیادی از مدارک علمی وجود دارد که نشان می دهد انسانها اساسا” گیاهخوار هستند. اگر جانوران را ازروی غذایی که می خورند وبا توجه به آناتومی آنها دسته بندی کنیم مسلما” باید انسان را دردسته گیاه خواران بشماریم. ساختاردندان وروده های طولانی وهضم معده ما نمونه هایی از این موارد هستند :
دندان گوشتخواران اساسا” بسیارتیزاست.انسان فقط چند دندان تیزدر جلوی دهانش دارد، اما اکثردندانهای ما صاف هستند و برای خرد کردن میوه ها وسبزیجات ساخته شده اند.
مورد دیگر، طول روده های ماست. این نکته را دکتر “جی.اس.هانتیگن” استاد دانشگاه کلمبیا در تحقیقی برمبنای آناتومی قیاسی به اثبات رساند. اوخاطرنشان کرده است که روده های جانوران گوشتخوارکوتاه و روده بزرگ آنها صاف و کشیده است. برعکس درحیوانات گیاه خوار، هر دو روده درازهستند. گوشت به دلیل مقدارزیاد پروتئین وحجم کم محتوای فیبری، برای جذب شدن به زمان زیادی نیاز ندارد و به همین اساس است که طول روده های گوشت خواران کوتاهتراز روده های گیاهخواران است.
روده های انسان همانند روده های گیاهخواران درازاست.طول روده های ما رویهم رفته ، تقریبا” هشت ونیم متراست. روده های کوچک چند باردرخود پیچیده است و جدارآن صاف نبوده و موج دارمی باشد. به دلیل آنکه روده های ما طولانی ترازروده های گوشتخواران است، گوشتی که می خوریم ، زمانی طولانی تردرروده هایمان می ماند و درنتیجه فاسد شده و مواد سمی تولید میکند. این سموم موجب سرطان روده بزرگ وافزایش کارجگر( مسئول تصفیه خون ) می شوند واین نیزموجب سیروزکبد وحتی سرطانی شدن آن می شود.
معده انسان و عضلات آن بسیار ظریف وحساس است و به هیچ وجه قادر به هضم کامل غذاهای گوشتی نیست ، در حالی که معده خشن گوشتخواران با عضلات پولادینش کاراصلی هضم را انجام می دهد. این اساسی ترین دلیل برای هضم نکردن غذا ، یبوست و دل درد در افرادی است که از گوشت برای خوراک استفاده می کنند. گوشت دارای ازت زیادی است که دفع آن ازعهده کبد جانوران گیاهخوارساخته نیست و همین علت اصلی امراضی چون نقرس وناراحتی های کبدی است که به کرات نزد افراد گوشتخواردیده می شود، بوی بد دهان و بعضی ازانواع سردردها و سرگیجه ها نیز زائیده همین سبب است.

حافظه

رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران گفت : استفاده نامناسب و بیش از اندازه ازمنابع غذایی حیوانی باعث عدم خون رسانی کافی به مغزمیشود و هوش و حافظه افراد را دچاراختلال می کند.
سید ضیاءالدین مظهری در گفت وگوبا خبرنگارعلمی ایرنا افزود : به طور کلی افرادی که دچار فراموشی می شوند ، مشکل آنها مربوط به روش زندگی ومنش تغذیه ای آنهاست زیرا تغذیه می تواند باعث تقویت ویا تضعیف عملکرد مغز شود. گرایش به منابع غذایی حیوانی می تواند به افزایش کلسترول خون به خصوص کلسترول LDL ( کلسترول مضر ) منجر شود . رادیکال های آزاد که امروزه از طریق هوا،غذا، مایعات مصرفی و استرس ها در بدن ایجاد می شوند به این کلسترول حمله و آن را اکسیده می کند. دراین فرایند کلسترول LDL تبدیل به پلاک هایی می شود که در رگها حالت ارتجاعی ایجاد می کند باعث تنگ شدن آنها می شود و تصفیه و تغذیه مغز و خون رسانی به آن را دچاراختلال می کند.

سرطان

تمام مواد پیشگیری کننده از سرطان درگیاهان یافت می شود . ویتامین C، هیدروکینون ها ، بتاکاروتن ، NDGA (ماده ای که صدمات ناشی از رادیکال های آزاد را کاهش میدهد ) و هیچکدام از این ها درمشتقات حیوانی یافت نشده اند. بیشتر گوشت ها وقتی پخته می شوند ، یک آرایه بنزنی و دیگر ترکیبات سرطان زا تولید می کنند . پیشگیری سرطان خیلی مهمتر از درمان سرطان است. دانه های سویا حاوی مهارکننده پروتئاز و ترکیبات ضد سرطان قوی است که آنرا در مقادیر مفید درغذاهای حیوانی نمی توان یافت.
“تیم بایرز” پرفسور طب پیش درمانی ازدانشگاه علوم تندرستی کلورادو درشهردنومی گوید : منابع علمی شدیدا” به این مسئله اشاره می کند که میوه ها و سبزیجات عناصرحفاظتی درمقابل همه نوع سرطانهای دستگاه گوارشی وسرطانهای مربوط به استعمال دخانیات می باشند ، که شامل ” سرطان ریه ، روده ،معده ، دهان ، حنجره ، مری و مثانه هستند.

امراض قلبی

یک رژیم غذایی گیاهی که شامل مقدارزیادی میوه و سبزیجات باشد ، می تواند خطر امراض قلبی را کاهش دهد. در ۲۰ سال اخیر، متخصصان قلب توصیه بر کاهش مصرف چربی اشباع شده و کلسترول می کنند، ولی گیاهان به گونه ای دیگرازقلب محافظت می نمایند که بعضی ازآنها به این شکل هستند :
فیبرهای حل شدنی : “جنکینز” می گوید : “به منظور کاهش ابتلا به امراض قلبی بیشتر نخود و لوبیا ،جو و جودوسر مصرف کنید.” زیرا به نظرمیرسد خاصیت چسبندگی آنها ، به کاهش کلسترول خون کمک می کند.
اسید فولیک : “ویلت” می گوید : ” شواهدی که نشان میدهند اسید فولیک خطرامراض قلبی را کاهش میدهد ، میزان اسید آمینه مضری درخون ، به نام “هموسیستین” را کاهش میدهد.” او می افزاید :”میوه ها و سبزیجات منابع غنی ای از اسید فولیک هستند.”
آنتی اکسیدانها : شواهد روزافزونی نشان میدهند که LDL تنها وقتی اکسیده شده باشد ( با اکسیژن مخلوط شده باشند ) میتواند به رگها آسیب برساند. به همین دلیل محققین عقیده دارند که آنتی اکسیدانهایی مثل ویتامین E ازقلب محافظت میکنند،وبسیاری ازفتوشیمیایی های درون میوه ها وسبزیجات آنتی اکسیدان هستند.
راندن چربیهای اشباع شده :اگرمقدارزیادی مواد گیاهی مصرف کنید، نتیجتا” جای کمتری برای چربیهای اشباع شده باقی میماند که باعث مسدود شدن رگها میشود.

سکته

شواهد زیادی وجود دارند که نشان میدهد میوه ها وسبزیجات درکاهش احتمال سکته بسیارمفید هستند. برای مثال یک مطالعه که به مدت ۲۰ سال برروی ۸۳۲ مرد میانسال انجام شد، نشان داده که خطرسکته مردانی که ۳ باردرروزمیوه وسبزیجات مصرف می کردند ، ۲۲درصد کمتربوده است، بازهم کسی مطمئن نیست که باعث پیشگیری درمسدود شدن رگهای مغز می شوند.

دیورتیکولز روده ای و یبوست

غلات پرفیبر- بخصوص سبوس گندم – می توانند از یبوست جلوگیری کنند. دیورتیکولوز روده هم پدیده ای رایج است. تقریبا” ۳۰ تا ۴۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال درآمریکا مبتلا به آن هستند، هرچند که ممکن است اکثرآنها علایم این بیماری را نبینند . ولی افراد دیگردچارخونریزی، یبوست، اسهال، نفخ، درد یا دیورتیکولز( زمانی که کیسه های جداره روده متورم می شوند ) هستند.
“ویلت” می گوید : در تحقیقات ما ثابت شده ، فیبرموجود درسبوس ومیوه ها و سبزیجات مواد محافظی هستند . مردانی که روزانه حداقل فیبررا مصرف میکنند، (روزانه۱۳گرم یا کمتر) ،تقریبا” ۲ برابرمردانی که درروزحداکثرفیبر(روزانه حداقل۳۲گرم) را مصرف می کنند، دچار دیورتیکولز روده می شوند.

امراض دیگر

دژنرسانس ماکولا( پوسیدگی سلولهای ناحیه مرکزبینایی ) : یک نوع کارتنوئید به نام “لوتین” که معمولا” درسبزیجات پربرگ پیدا می شود،به پیشگیری معیوب شدن شبکیه چشم که موجب کوری درافراد مسن میشود ، کمک می کند. “جوهاناسدان” از دانشگاه پزشکی هاروارد می گوید : درتحقیقات ما، احتمال ابتلا افراد به “دژنرسانس ماکولا” دراشخاصی که هفته ای ۲ تا ۴ دفعه اسفناج یا برگ کلم رامصرف کرده بودند، درمقایسه با کسانی که کمترازماهی یک دفعه این مواد را خورده بودند به نصف رسیده بود.
نقص لوله عصبی : قرصهای اسید فولیک، میتوانند احتمال اسپینابیفیدا (بسته نشدن لوله عصبی) ونقصهای دیگرلوله عصبی را کاهش دهند. اسید فولیک درون غذاها هم (غالبا”میوه وسبزیجات) میتواند این احتمال را کاهش دهد.
مرض قند: ما به این نتیجه رسیدیم که خطرشروع مرض قند دربزرگسالان، درکسانیکه غلات با سبوس مصرف میکنند،کمتراست.

بررسی گیاه خواری در اسلام

در دین اسلام نیزمانند سایرادیان الهی تأکید زیادی برنوع تغذیه بخصوص تغذیه طبیعی وسالم شده است. اجازه بدهید اول با این جمله زیبا ازمولای متقیان حضرت علی(ع) شروع کنیم که میفرمایند: “شکم خود را قبرستان حیوانات نکنید.”
درمورد گیاهخواری دراسلام باید گفت:خوردن گوشت نه واجب است نه مستحب، اماترک آن در شرایطی میتواند مکروه وبرخلاف توصیه های دینی باشد.آیت اله خامنه ای میفرمایند: ” برطبق قوانین اسلامی مانعی برای گیاهخواری وجود ندارد. درقانون اسلام خوردن گوشت مجازاست،هرچند خوردن بیش ازحد آن مکروه است.”
دراسلام همیشه حق انتخاب برای گیاهخواری وجود داشته است.وقتی خداوند متعال در قرآن توصیه به مصرف گوشت میکند ، نادرست تلقی نمودن این امر کاملا” ناپسند وغیراسلامی است. خداوند در قرآن بعدازذکرفوائد ومنافع حج ودر نهایت آن قربانی درسوره حج آیه ۲۸ به ما تأکید میفرماید: “لیشهدوا منافع لهم و یذکروا اسم ا.. فی ایام معلومات علی ما رزقهم من بهیمه الانعام فکلوا منها و اطعموا البائس الفقیر.” تا در آنجا منافع(دنیوی واخروی) بسیار برای خود فراهم بینند و نام خدا را درایامی معین یاد کنند که ما آنها را از حیوانات بهائم روزی دادیم تا از آن تناول کرده و فقیران بیچاره را نیز طعام دهند.
دراسلام گیاهخواری ونخوردن گوشت حرام نیست، بنابراین انسان میتواند درتمام عمرنیزازآن اجتناب نماید اما بدن به گونه ای است که به موادغذایی مختلف وازجمله گوشت وگیاه احتیاج دارد.روایات فراوانی در ستایش از بسیاری ازگیاهان ومحصولات کشاورزی و میوه ها وخواص آنها داریم اما ازگوشتخواری هم نهی نشده بلکه درمواردی که لازم باشد، تشویق هم شده است.
امیرالمؤمنین فرمود: “برشما باد برمصرف کردن گوشت،زیرا گوشت بدن را چاق میکند.” (هرکس ۴۰ شبانه روز گوشت نخورد ، اخلاقش بد میشود.)
بازازآن حضرت است:”هنگامی دچارضعف شدید گوشت با شیربخورید.خداوند این دورا مقوی بدن قرار داده است.”
در قرآن مجید هم ازخوراکی های حیوانی وهم از خوراکی های گیاهی نام برده شده وهیچ یک را مذموم ندانسته است ، ولی از نظرکمی، تعدادآیاتی که درآن به گیاهان خوراکی اشاره شده تقریبا”دو برابر آیاتی است که درآن ازموادغذایی حیوانی سخن به میان آمده است. آیت اله جوادی آملی فرمودند:”قرآن هم حوزه نفوذ خود را مشخص کرده وهم راه درمان بیماریهای این قلمرو وسیع را بیان کرده است . انسان از آنجایی که انسان است جسمی دارد که باید به حقش نائل آید.مهمترین حق برای جسم حیات است وسلامت،که در قرآن این موضوع تبیین شده است.”

ازطرفی دراحادیث نبوی آمده است که انسان نباید بیش از ۴۰ روز پی درپی خود را ازمحصولات حیوانی محروم کند زیرا درغیراینصورت خونش ترش خواهد شد. پیامبرفرمود:”هرکس ۴۰ روز براو بگذرد و گوشت نخورده باشد، قرض کند و گوشت بخرد وبخورد.”
بطور کلی توصیه میشود که مصرف پروتئین حیوانی و لبنی به نسبت گیاهان ومیوه ها محدود شود وافراد تا حد امکان با خوردن گیاه و میوه خود را سیرکنند. اما نکته دیگراینکه فقط خوردن محصولات حیوانی باعث بیماری نمی شود بلکه زیاده روی درمصرف هر نوع غذایی زمینه ساز بروز بیماری است.

تغذیه ازدیدگاه ابوعلی سینا

در طب ابن سینا ذکرشده کسی که می خواهد بهداشت غذا را برای تن خودرعایت کند،نباید غذاهای دارویی نظیر میوه و سبزی را غذای اصلی خود قرار دهد،زیرا غذاهای نرم کننده اگر به تنهایی مصرف شود خون را می سوزاند، همچنین غذاهای غلیظ هم به تنهایی مضرهستند وتن وخون را سنگین می کنند. بهترین غذاها برای تندرستی که باید درکنارغذاهای نرم کننده مثل میوه و سبزی مصرف شوند عبارتند از: گوشت نرم (بره و بزغاله) ، گندم ،نوشیدنی خوشبوی گیاهی .
ابوعلی سینا در بین میوه ها دو دسته را شبیه غذای اصلی دانسته که عبارتند از:
انجیروانگور: به شرطی که کاملا”رسیده و شیرین باشند.

خرما: درسرزمین هایی که به خوردن آن عادت دارند.
با نگاهی به طب سنتی وتطبیق آن با علوم امروزی درمی یابیم که حکمای پیشین با چه ظرافتی،دقت و حساسیتی به مواردی که ما امروزه به عنوان اصول تغذیه صحیح آنها را می شناسیم اشاره نموده اند که این مسئله ، مهرتائیدی بردانش و فراست آنها درسالیان دوراست.
منابع: کمره ای ، آسمان وجهان.دارالکتب الاسلامیه .بی تا. ج۶٫ ص ۲۳۳
کمره ای. آداب وسنن.دارالکتب الاسلامیه. بی تا.ص۱۲۳
آرام . الحیات . دفتر نشر فرهنگ اسلامی .تهران.بی تا. ج۶ .ص۱۶۹
فکوریان . معصومه .صد سال عمرطبیعی با گیاهخواری
آبگینه .سیما.روزنامه اعتماد
تغذیه از دیدگاه ابوعلی سینا
www.gods direct contact.org /veg /alternative living / 10/persion.htm
www.ileev.com
http://www.hidoctor.ir
http://www.yemelilar.com/2010/09/blog-post-5423:html