آداب آشامیدن

عنوان : آداب آشامیدن
نویسنده : ا.ج

چکیده : ضرورت آب برای بدن بعد ازهواست و انسان بدون آب چند روز بیشتر زنده نمی ماند. اگر آب به اندازه کافی مورد نیاز بدن نوشیده نشود؛ بی اشتهایی، ضعف قلب، افزایش حرارت کبد، سوختن اخلاط و لاغری رخ میدهد. اگرهم آب بیش از حد مصرف شود و بدون توجه به نیاز بدن (حس تشنگی) دریافت شود ؛ سستی معده و کبد و اعصاب، فراموشی و کند ذهنی، نزله (خلط پشت حلق)، پف کردن زیر چشم و کبد چرب عارض می شود.
آنچه دراین مقاله می خوانید، بررسی نکات و تدابیر نوشیدن آب با توجه به احادیث ائمه اطهارعلیهم السلام است.

ادامه مطلب :

آداب آشامیدن

امام صادق (ع)فرمود : “سید و آقای همه ی آشامیدنی های بهشت ،آب است .
پیش از آشامیدن آب “بسم الله ” و بعد از آن “الحمد الله ” بگوئید .

انس بن ما لک گوید : رسول خدا (ص) فرمود : خداوند از بنده خشنود می شود که چون خوراکی میخورد یا نوشیدنی می نوشد، او (خدای ) را ستایش کند . (شمائل النبوی )

از عبدالله بن مسعود نقل شده است : “پیامبر (ص) آب را به سه نفس می نوشید و در اول هر نفس نام خداوند را بر زبان می آورد و در آخر خدا را حمد می نمود .” (مکارم الاخلاق )
به سه نفس آ ب بیاشامید . هنگامیکه آب می نوشید ٬آب را یک مرتبه سر نکشید .

از امام صادق (ع) سوال شد : طعم آب چگونه است ؟ آن حضرت فرمود : ” طعم حیات و زندگی دارد ” و فرمود “آب را با سه نفس بنوشید ودر هر نفس خدا را سپاس گوئید . سپاس اولی شکر آ ب است و دومی شیطان را طرد می کند و سومی شفا ی درون بدن است . ” (مکارم الاخلاق )

انس بن ما لک گوید : پیامبر (ص) هرگاه آب می نوشید سه جرعه می آشامید و در هر جرعه نفس می کشید و می فرمود : ” این گونه آب آشامیدن گواراتر آست و بیشتر سیراب می سازد .”
توضیح : این بدان معنی است که وقتی کسی آب می نوشد و نفس می کشد ٬ در معده احساس خنکی می کند و آب در آن بهتر پخش میشود و از رودل کردن جلو گیری می کند و عطش را از بین می برد و بدین گونه آب نوشیدن به بدن ضرر نمی رساند . (شمائل النبوی )

بهتر است آب را جرعه جرعه بنوشید .

رسول گرامی اسلام (ص)فرمودند : هرگاه تشنه شدید آنچنان آب بیاشامید که گویی آب را می مکید و هرگز آنرا لاجرعه (یک مرتبه ) سر نکشید بلکه آنرا بمکید .

پیامبر اکرم (ص) فرمود : ” آب را به آرامی بمکید ٬مکیدنی ! و آنرا نبلعید ٬که بیماری کبد را به وجود می آورد . ” (مکارم الاخلاق )
سعی کنید در بین غذا یا بلافاصله بعداز آن آب نیاشامید .

امام رضا (ع) فرمود : کسی که می خواهد به آزار شکم مبتلا نشود ٬در میان خوردن طعام ٬آب ننوشد ؛ زیرا که نوشیدن آب در بین غذا ٬رطوبت بدن را زیاد و معده را ضعیف می گرداند .همچنین رگ های بدن بهره ی خود را از غذا نمی گیرند و غذا در معده تحلیل نمی رود . ( طب الرضا علیه السلام )
از نوشیدن آب سرد پس از غذای گرم بپرهیزید .

امام رضا (ع) فرمودند : نوشیدن آب سرد پس از غذای داغ و شیرینی ٬باعث از بین رفتن و فساد دندانها می گردد.
از نوشیدن آب پس از غذای چرب ٬شور و ترش اجتناب نمائید .

امام صادق (ع) فرمود : “پیامبر (ص) هنگامیکه غذای چربی را تناول می نمود ٬آب کم می آشامید . پرسیدند : یا رسول الله ! کم آب می خورید ؟ فرمود : برای هضم غذا بهتر است .”

امام صادق (ع) فرمود: “آشامیدن آب بر روی غذاهای چرب ٬دردها را در بدن به هیجان می آورد .” (طب المٶمنین )
توضیح : نوشیدن آب بر روی غذاهای چربی دار ٬سبب ترشی معده می شود ٬حتی روی غذاهایی مانند آش و سوپ و حلیم و شله زرد نیز به همین گونه است . بنابراین باید آب و مایعات دیگر از قبیل چای و نوشابه و دوغ را ده الی پانزده دقیقه بعد بر روی غذا نوشید .
سعی کنید در ظروف ترک خورده آب ننوشید .

رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند : از کناره دستگیره ظرف و جای شکستگی آب نیاشامید .

از حضرت موسی بن جعفر (ع) درباره نوشیدن آب پرسیدند ٬ فرمود از آداب آشامیدن آب آن است که اگر کوزه شکستگی دارد ٬از جای شکسته آن نیاشامی که نشیمن گاه شیطان است .
توضیح :امروزه که ظرف هایی مانند لیوان ٬استکان و نعلبکی یا پارچ جایگزین کوزه شده است ٬از جای شکسته ویا لب پرآنها نباید آب نوشید ٬زیرا ممکن است محل تجمع میکروب ها باشد .
در نوشیدن آب افراط نکنید.

زیاد آشامیدن آب باعث ایجاد مسمومیت و ورم در اندام ها می شود . در صورتیکه شخص آب زیاد بنوشد ٬نفخ وصدای قراقر ٬کشش (تمد د) و سوء هضم عارض می شود و غذا پیش از موقع از معده خارج می گردد و سبب اسهال و گاهی باعث بروز قی می شود . در این حال بدن ضعیف و ناتوان می گردد .

پیامبر بزرگوار اسلام (ص) فرمود : “دل های خود را با آب و غذای بسیار نمیرانید . همانا دل آدمی همچون زراعت است که اگر آب زیاد بخورد ٬فاسد می شود .”

امام صادق (ع) فرمود :” اگر مردم آب را کمتر بیاشامند ٬بدنشان پر اسقامت گردد.” و در جای دیگر فرمود : “از نوشیدن آب زیاد بپرهیزید که ریشه ی همه ی بیماریهاست. ”
با دست چپ آب نیاشامید.

پیامبر اکرم (ص) فرمود : “چون یکی از شما خواست غذا میل کند ٬با دست راست بخورد وبا دست راست بنوشد ٬به درستی که شیطان با دست چپ می خورد و می نوشد .و چون خواستید چیزی را بگیرید ٬آن را با دست راست بگیرید و با دست راست عطا کنید ٬به درستی که شیطان با دست چپ هم می گیرد و هم می دهد . ( بحارالانوار )

رسول گرامی اسلام (ص) غذا خوردن قد خمیده بر روی شکم را نهی فرمود ٬و نیز از خوردن و آشامیدن با دست چپ یا راه رفتن با یک نعلین را منع کرد ٬و آن حضرت غذا خوردن با دست راست را دوست می داشت و نهی کرد از چیز خوردن با دست چپ ویا مطرح کردن پشت سر کسی را که این گونه غذا می خورد. ( دعائم الاسلام )

آب سرد را درحالت ناشتا نخورید. زیرا معده آب را بدون توقف به اعضای بدن می رساند که اگر سردی آن به قلب برسد ٬به علت کاهش حرارت غریزی احتمال سکته خواهد بود .اگر به کبد برسد ٬موجب استسقاء (آسیت ) خواهد شد . اگر سردی آن به مغز برسد ٬موجب سستی اعصاب خواهد شد.اگر سردی آن به اندامهای تنفسی و صوتی برسد ٬باعث اختلال در عملکرد اعضاء مذکور می شود. ( در رساله ذهبیه امام رضا (ع) به خوردن آب سرد ناشتا در ماههای بسیار گرم سال توصیه شده است. )

در روز ایستاده و در شب نشسته آب بنوشید .
حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمود : “آشامیدن آب در حالت ایستاده ٬در روز غذا را هضم می کند ٬ولی در شب صفرا را تحریک و زیاد می کند.” (مکارم الاخلاق )

امام صادق (ع) به نقل از امیرالمٶمنین علی (ع) فرمود :”نوشیدن آب در حال ایستاده برای بدن صالح تر است و باعث قوی شدن بدن می شود .( محاسن برقی )
توضیح :منظور ٬نوشیدن آب در حالت ایستاده ٬به هنگام روز است نه در شب.
بعد از خلال کردن دندان آب ننوشید .

امام حسین (ع) ازقول امیرالمٶمنین (ع) فرمود : “چون خلال کنیم ٬آب ننوشیم ٬ بلکه تا سه مرتبه آب در دهان بگردانیم و آنرا بشوئیم .” (صحیفه الرضا )
از ظروف طلا و نقره نخورید و نیاشامید .

امام صادق (ع) فرمود : “خوردن وآشامیدن در ظروف طلا ونقره جایز نیست” . امام باقر (ع) فرمود : “در ظروف طلا و نقره غذا نخورید ” واز حضرت صادق (ع) روایت شده است که فرمود : “آشامیدن در ظروف نقره و جام نقره نشان مکروه وناپسند است و نیز مکروه است که شانه و روغن دان نقره باشد واگر کسی مجبور است از ظروف نقره نشان بیاشامد ٬مواظب باشد دهان او به جای نقره نشان تماس پیدا نکند .”
در ظروف مسی آب نیاشامید ٬زیرا محدث جذام است .
بعد از حمام کردن بویژه اگر معده خالی باشد ٬آب سرد ننوشید .

امام صادق (ع) فرمود: “در حمام از نوشیدن آب سرد و آب جو بپرهیز که معده را فاسد می کند .”
بعد از فعالیت بدنی سنگین نوشیدن آب مضر است ٬ زیرا بدن گرم است و آب به سرعت از معده جذب می شود وباعث سردی وخاموش شدن حرارت غریزی می شود .
آب باران بیاشامید .

حضرت امیرالمٶمنین(ع) فرمود :بخورید آب باران ؛به درستی که بدن را پاک می کند و بیماریها و دردها را از بدن دفع می کند. (حلیه المتقین )

خداوند می فرماید : “خدا از آسمان آب فرستاد تا شما را به آن پاکیزه کند و آلودگی های شیطانی را از شما ببرد و دل هایتان را محکم نماید و قدم هایتان را ثابت نگه دارد.” (مکارم الاخلاق )
در حال راه رفتن نیاشامید .

امام صادق (ع) از جد بزرگوارش فرمود : ” کسی از شما آب را در حال ایستاده ننوشد.” و نیز فرمود :” بپرهیزید از نوشیدن آب در حالت ایستاده بر روی قدم هایتان ! به درستی که این امر به وجود آورنده ی دردی می شود که درمان ناپذیر است ٬مگر به خواست خداوند عزوجل .” (خصال صدوق)

امام صادق(ع) فرمود : “در حال راه رفتن چیزی مخور ٬مگر مجبور و مضطر باشی .(مکارم الاخلاق )
دمیدن (فوت کردن ) برآب مذموم است.

پیامبر گرامی اسلام (ص) دمیدن بر خوراک و نوشیدنی ها را نهی نمود .(امالی صدوق )

امام جعفر صادق (ع) می فرماید :”دمیدن در ظرف غذا و آب اشکال ندارد ٬اما اگر آن خوراک برای کس دیگری باشد ٬ دمیدن بر آن خوراک مکروه است . (علل الشرایع )
اگر عطش واقعی به آشامیدن آب ندارید٬ باید از نوشیدن آب پرهیز کنید .

توضیح : گاهی عطش کاذب است که علت آن وجود بلغم مالح یا سودای محترق در معده است وعلاج آن آشامیدن مقدار کمی آب گرم می باشد که به سبب تحلیل و ترقیق ماده ی آن موجب رفع تشنگی می شود.
امام صادق (ع) فرمود : “احدی از شما آب ننوشد تا وقتی تشنه شود .پس چون نوشید ٬اشتهایش کم می شود .” ( محاسن برقی )

هنگام آشامیدن آب با طهارت باشید.
توضیح : آشامیدن آب در حالت جنابت محدث پیسی است مگر اینکه وضو بگیرد .
به فرموده امیرالمٶمنان علی (ع) : غذا خوردن در حال جنابت فقر می آورد.
آب از جوش افتاده بنوشید.

امام صادق(ع)فرمود :”پیامبر (ص) با شیرینی افطار می نمود و اگر شیرینی نمی یافت با آب از جوش افتاده افطار می کرد و می فرمود : “کبد و معده را شستو شو داده و تمیز می نمایدودهان را خوشبو می سازد و دندان ها راقوی می کند و سیاهی و قرنیه چشم ودید آن را تیز می کند و گناهان را می شوید و رگ هایی را که به هیجان در آمده است ٬آرام می کند و صفرا را رفع می نماید و بلغم را برطرف می کندو حرارت معده را فرو می نشاند وسردردرا از بین می برد. (مکارم الاخلاق )
امام رضا (ع) فرمود : آب جوشیده از هر جهت سودمند است و از هیچ رو زیان نمی رساند . (مکارم الاخلاق )
در حالت خوابیده ویا کج نمودن سر یا بدن آب نیاشامید چون خطر بروز آسپیراسیون ( رفتن آب در ریه ) وبیماری های ریوی وجود دارد .

آداب نوشیدن آب در بیان پیامبر ( ص )

پیامبر اسلام (ص ) هنگام آشامیدن “بسم الله” می گفت و یکی دو جرعه می نوشید و تٲمل می کرد و خداوند را حمد می کرد و دوباره با “بسم الله”شروع می نمود ٬هم چنان تا سه بار ٬و هربار که آب می آشامید سه “بسم الله” و سه “الحمدالله” می گفت و آب را می مکید و نمی بلعید و می فرمود :”درد ٬ بعد از بلعیدن آب است .” آن حضرت در حین آشامیدن نفس نمی کشید و چنانچه می خواست نفس بکشد ٬ظرف آب را از دهان دور نگاه می داشت و گاه هم به یک نفس آب می آشامید و در ظروف بلورینی که از منطقه شام می آوردند ٬ می نوشید و در کاسه چوبی یا پوستی و گاهی اوقات هم با کف دست های مبارک خود آب می نوشید و می فرمود: “ظرفی پاکتر از دست نیست .” از دهانه مشک نیز می نوشید و سر مشک را به بیرون بر نمی گردانید و می فرمود موجب بد بوئی آب می شود. اب را ایستاده می آشامید و گاه سواره٬وگاهی بر می خاست و از مشک یا سبو یا ابریق ویا هر ظرفی که دم دست بود و یا با کف دست آب می خورد و با ظرفی که شیر در آن می نوشید و سویق می خوردند ٬می نوشید. بهترین آشامیدنی برایش آب شیرین بود و در روایتی که نقل شده است ٬بهترین نوشیدنی ها برایش شیر خنک بود. بعد از عسل آب می نوشید٬ نان را در آن ترید می کرد و میل می نمود و می فرمود : “عالی ترین نوشیدنی ها در دنیا و آخرت آب است . “

خواص متنوع آب ها

حضرت رضا (ع ) فرمود : بهترین آب ها برای نوشیدن شخص ٬ اعم از اینکه در وطن اقامت کند یا مسافر باشد ٬آبی است که چشمه ی آن از سمت مشرق وسبک و روشن باشد ٬ گرامی ترین آنها علاوه بر صفات فوق آن است که محل پیدایش و خروج آن نیز از طلوع خورشید در تابستان باشد (ازسمت مطلع تابستانی). سالمترین و بهترین آنها آبی است که با داشتن صفات مزبور ،از محل خود بجوشد و مجرای آن شکاف تپه ها و کوههای خاکی باشد. آب با اوصاف مذکور در زمستان سرد و در تابستان معین طبع است ، برای اشخاصی که بدنشان پر حرارت باشد. اما آب شور و آبهای سنگین موجب یبوست معده می شود. آب باران سبک و گوارا و صاف است و برای همهٔ افراد نافع است ،در صورتی که زیاد نماند و در مخزن خود زمانی دراز حبس نشود. اما آب چاهی که شیرین و صاف باشد ،سودمند است ،به شرطی که همیشه جریان داشته باشد و در زمین محبوس نشود. آب دره ها و گودی ها گرم و غلیظ اند ،خصوصا˝ در تابستان ،چون راکد است و آفتاب دائما” بر آن می تابد و گاهی نوشیدن چنین آبی باعث غلبه و تحریک صفرا میشود.