علم و دین فرهنگستان جهانی مطالعات تطبیقی در علم و دین، عرفان ناب اسلامی، علم و دین، عرفان مقربین، علم، دین، حکمت ناب شیعی، استاد علوی، علم و دین
بخش اول
در این گفتار کوتاه، تقسیم علم از سه زاویه مورد دقت اجمالی قرار گرفته است:
۱ اقسام علوم و معیار تقسیم بندیها
۲ اقسام علم از نظر روایات
۳ تقسیم علوم از لحاظ حکم فراگیری آن در اسلام
الف) اقسام علوم و معیار تقسیم بندی ها
در تقسیم و دسته بندی علوم معیارهای مختلفی را میتوان مد نظر قرار داد که مهم ترین آنها از این قرار هستند:
۱٫تقسیم بر اساس اسلوب و روش تحقیق
از آنجا که تمام علوم بر اساس روش واحد به دست نمیآیند در یک دسته بندی تمام علومی را که با روش خاصی تحصیل میشوند در یک قسم و علوم دیگری را که با روشهای دیگر به دست میآیند در اقسام جداگانه دیگری قرار میدهیم.
تقسیم بندی کلی علوم
بر اساس همین ملاک میتوان علوم را به دو دسته کلی تقسیم نمود:
۱ علومی که به روش تجربی بدست میآید و در کشف و اثبات گزارههای آن از حس ظاهر و تجربه به آزمون و خطا استفاده میشود:مانند: طب، شیمی ، زیست شناسی و …
۲ علوم غیر تجربی: که در رسیدن به گزارههای آنها تجربه و حس کاربرد مستقیم ندارد.
اقسام علوم غیر تجربی
این علوم را میتوان به چهار دسته عمده تقسیم کرد:
۱. علوم عقلی: که با کمک گرفتن از براهین و استنتاجات عقلی محض حاصل میشوند. مثل: منطق، ریاضیات و فلسفه متافیزیک.
۲. علوم نقلی: که بر اساس اسناد و مدارک منقول و تاریخی بررسی میشوند مثل: تاریخ و رجال.
۳. علوم شهودی: که راه رسیدن به این علوم حسن باطن و شهود درونی است، که درجه اعلای این علوم وحی است که برای پیامبران حاصل میشود و درجه پائینتر آن مشاهدات عرفانی عرفا میباشد.
۴. علوم ابداعی: که بر اساس جعل و اعتبار معتبرین حاصل میشوند و راه رسیدن به آن فراگیری قوانین اعتبار شده در آنهاست و یا علومی که از ذوق و هنر ناشی میشوند. البته ذکر این نکته لازم است که در هر کدام علوم از روش های دیگر هم استفاده میشود.
مثلاً در صغری، علوم عقلی ممکن است از نتایج دریافت های تجربی استفاده میشود ولی روش عمده و حاکم در آن علم روش عقلی است.
۲٫تقسیم علوم بر اساس هدف و غایت
ملاک دیگری که میتوان بر اساس آن، علوم را دستهبندی که فائده و نتیجهای است که بر آنها مترتب میشود و هدف و غایتی که فراگیر از آموختن آن در نظر میگیرد. مثلاً میتوان علوم را به علومی که دارای غایات معنوی یا مادی، فردی و یا اجتماعی هستند تقسیم بندی نمود، چنانچه در برخی روایات نیز علوم بر همین اساس تقسیم شده‌اند که اشاره خواهد شد.
۳٫تقسیم علوم بر اساس موضوع
متداولترین و بهترین ملاکی که مرز بین علوم مختلف را معیّن میسازد، دسته بندی آنها بر حسب موضوع جامع و کلی است که مسائل هر علم بر حول محور آن موضوع میچرخد. مثلاً موضوع علم حساب، عدد و موضوع علم طب، بدن انسان و … است.
تذکر یک نکته در اینجا لازم است و آن اینکه ممکن است در تقسیم علوم مختلف انشعابات جزئیتر صورت گیرد و ممکن است معیار تقسیم در شعبههای جزئیتر چیزی غیر از معیار اصلی تقسیم باشد، مثلاً علم خداشناسی یکی از اقسام علم است که به حسب موضوع مرزبندی شده است ولی همین علم بر حسب روش به سه علم خداشناسی فلسفی، عرفانی و دینی منشعب میگردد. ۲
ادامه دارد…
پانویس
| ۱. | بحار، ج ۱، ص ۲۱۹، ح ۵۰، مجلسی، (بیروت – ۱۴۰۳ هجری. ق). |
| ۲. | آموزش فلسفه، ج ۱، درس پنجم، محمدتقی مصباح یزدی، (سازمان تبلیغات – پائیز ۷۲). ر.ک: فلسفه علوم – دکتر سید هاشم گلستانی، ص ۱۱۹ تا ۱۲۹ – فرهنگ علوم عقلی – دکتر سجادی: ماده علم، ص ۴۰۷. |
منبع
اندیشه قم مهدی رحیمی
http://www.wikifeqh.ir/%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%D9%85
ممنون از حضورتون. سایت بسیار پر محتوایی دارید
سلام علیکم
ممنون از حسن نظری که به ما دارین.
ان شاء الله بتونیم با ارتقاء روز افزون سایت پاسخگوی لطف دوستان باشیم.