علم و دین فرهنگستان جهانی مطالعات تطبیقی در علم و دین، عرفان ناب اسلامی، علم و دین، عرفان مقربین، علم، دین، حکمت ناب شیعی، استاد علوی، علم و دین
علم در نهج البلاغه (بخش پنجم)
و) در عظمت و بزرگی علم
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۳ ؛ ص۴۸۹
از سخنان آن حضرت علیه السّلام است خطاب باهل بصره که بر سبیل حکایت از پیش امدهاى سخت خبر مى دهد:
قسمتى از این سخنان است) در باره ایمان):
(۴) راه ایمان (گرویدن بخدا و رسول) روشنترین راه است (به رسیدن سیادت و سعادت همیشگى) و تابان تر از چراغ (که رونده در آن هرگز گم نمى شود) پس بسبب ایمان به کردارهاى شایسته راه برده می شود، و بسبب کردارهاى شایسته به ایمان راهنمائى مى گردد (اعمال صالحه نتیجه و ثمره ایمان است و صدور آنها از بنده مؤمن دلیل بر وجود ایمان است در قلب او) (۵) و بسبب ایمان (که ثمره آن اعمال صالحه است) علم و دانائى آباد میشود (صاحب آن به سود مىرسد، زیرا علم بى ایمان و عمل به آدمى چیزى نمىافزاید مگر دورى از رحمت خدا) و بسبب علم از مرگ خوف و ترس پیش مىآید (زیرا علم به مبدأ و معاد مستلزم یاد آورى از مرگ است، و یاد آورى از مرگ موجب ترس از آن، و ترس از آن سبب کردار و گفتار نیکو و آن باعث بدست آوردن سعادت همیشگى است بخلاف جاهل که از سختی هاى مرگ غافل است، لذا تمام کوشش او صرف دنیا گشته از نیکبختى همیشگى محروم مى ماند) و بر اثر مرگ دنیا بپایان مىرسد و بوسیله دنیا (سعادت جاوید در) آخرت بدست مىآید …
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۶ ؛ ص۱۱۵۵
از سخنان آن حضرت علیه السّلام است به کمیل ابن زیاد نخعى
۳- اى کمیل، علم بهتر از مال است (زیرا) علم تو را (از گرفتاریهاى دنیا و آخرت) نگاه دارد، و تو مال را (از تباه شدن) نگاه مى دارى، مال را بخشیدن کم مى گرداند و علم بر اثر بخشیدن (یاد دادن بدیگرى) افزونى مىیابد، و پرورده شده و بزرگى به دارائى با از بین رفتن آن از دست مى رود (و بزرگى بعلم از بین رفتنى نیست)
۴- اى کمیل ابن زیاد، آشنائى با علم و تحصیل آن دین است که بسبب آن (در روز رستاخیز) جزاء و پاداش داده میشود، انسان در زندگى خود با علم طاعت و پیروى (از خدا و رسول و ائمّه دین) و پس از مرگ پسندیده گوییها (که مردم در بارهاش مى گویند) بدست مى آورد، و علم فرمانروا است و مال فرمانبر و مغلوب است (مال در معرض انتقال و زوال مى باشد و علم باقى و برقرار).
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۶ ؛ ص۱۱۷۹
امام علیه السّلام (در ستایش دانش) فرموده است
۱- هر ظرفى تنگ مى گردد (پر میشود) بآنچه درون آن مىگذارند مگر ظرف علم و دانش (سینه و دل) که (چون علم در آن راه یافت) فراخ مى گردد (و گنجایش دارد براى پذیرفتن علم دیگر).
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۶ ؛ ص۱۲۲۴
امام علیه السّلام (در اینکه علم راه عذر را مى بندد) فرموده است
۱- علم و دانستن، راه بهانه بهانه جویان را (که مى گویند: خدا کریم است و رحیم و نیازى برنج و بندگى ما ندارد) مى بندد (پس هر که با دین و کتاب و رسول آشنا شد عذر و بهانه اش پذیرفته نیست).
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الإسلام) ؛ ج۶ ؛ ص۱۲۲۵
امام علیه السّلام (در زیان نافرمانى) فرموده است
۱- هر گاه خداوند بندهاى را (بر اثر گناه) پست گرداند علم و دانش را بر او منع کند (او را توفیق ندهد تا از علم دین و احکام الهىّ که موجب سعادت و نیکبختى است بهرهمند گردد، این فرمایش دلیل است بر اینکه نادانى بدترین بیچارگى ها است)
ادامه دارد…
